Đền Choọng huyền thoại Nàng tóc thơm
“…Tiếng gà gáy, mảnh trăng nghiêng, lời nối lời nên duyên Mường Chọong! Hội còn vui bạn mình ơi lắng đọng… Đừng trách chi con gà gáy vô tình! Về Mường Chọong nhớ không anh? Về Mường Chọong anh hát cùng em.Thắm tình ta, thắm nghĩa tình non nước. Ta cùng nhau chung xây hẹn ước. Hội còn vui, về răng được mà về…”. Những câu hát vang lên giữa đất trời miền tây xứ Nghệ, là nét văn hóa, đậm đà bản sắc, âm vang của lễ hội đền Chọong.
Di tích đền Choọng ở Quỳ Hợp
Theo nghiên cứu của các nhà văn hóa thì các bản người Thái ở Quỳ Hợp thường có cái miếu nhỏ làm theo kiểu chòi, to thì bằng gỗ đẽo thưng ván, có cầu thang lên; nhỏ thì làm bằng tre nứa, đứng ở dưới đất cũng có thể đặt mâm cúng được. Trong mỗi cái miếu như vậy thường có cái bàn thờ thô sơ, có bản miếu chỉ là cái bàn thờ đặt ngay giữa lùm cây, dưới gốc cây hay treo lơ lửng tại một cây cổ thụ nào đó. Gọi là bàn thờ, nhưng chỉ là tấm ván nhỏ trên đặt cái bát hương, vài cái chén nhỏ để đựng rượu mà thôi, nó không ra hình thù đặc trưng của một tôn giáo nào cả. Đồng bào gọi đó là “Lẵc xưa” trong thờ ông Pủ xưa (hồn áo) tức là ông Thần áo.
Ở các Mường thuộc địa bàn Quỳ Hợp ngày nay đều có các ngôi đền. Mường Nghình (Châu Hồng) tại bản Piềng Tò có đền thờ hai anh em họ Quán Vi đến khai phá lập Mường. Tại bản Mường Ham (Châu Cường) có đền thờ Tạo Nọi. Mường Choọng (Châu Lý) có đền Choọng thờ Nang Phốm Hóm (nàng tóc thơm) tương truyền nàng là người con gái Thái, vợ của một tướng tài trong khởi nghĩa Lam Sơn, là người có công lớn giúp nghĩa quân Lam Sơn chống giặc.Các đền kể trên ngày nay không còn nữa nhưng theo lời kể của người dân và dấu tích còn sót lại thì Đền Choọng là đáng chú ý hơn cả bởi sự bề thế và phạm vi ảnh hưởng không chỉ ở Mường Choọng mà còn tới khắp các mường lân cận.
Giữa muôn trùng đại ngàn, thung lũng Mường Choọng như một cánh đồng rộng lớn. Nổi lên giữa trung tâm của thung lũng là Pu Đên. Pu Đên, tiếng Thái nghĩa là Núi Đền. Giống như bạt ngàn núi rừng Mường Chọong, Pu Đên quanh năm cây cối tươi tốt, khác chăng trên đỉnh núi Pu Đên còn lưu vết tích Đền Choọng xưa. Ở nơi “sơn hồi thủy tụ” có một huyền thoại đẹp được dân bản lưu truyền bao đời nay – huyền thoại Nang Phốm Hóm (Nàng tóc thơm)
Huyền thoại Nàng tóc thơm
Tương truyền, mảnh đất Mường Choọng có một vai trò rất đặc biệt trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, vùng đất này là nơi nghĩa quân lưu lại để tuyển quân, gom góp lương thực phục vụ cho chuỗi trận đánh chống quân Minh trên miền tây Nghệ An.
Chính trong quá trình lưu lại nơi này (vào khoảng năm 1425), một tướng tài của nghĩa quân đã đem lòng yêu thương và hẹn thề nên duyên chồng vợ cùng một người con gái Thái đẹp người đẹp nết trong vùng. Chính nàng được nghĩa quân tin cậy giao phó đảm trách sứ mệnh chỉ huy việc gom góp lương thực nuôi quân.
Người con gái ấy chính là Nang Phốm Hóm, tương truyền ngay từ lúc sinh ra Nàng đã thông minh, lanh lợi khác người, đặc biệt là mái tóc nàng luôn thoang thoảng hương thơm hoa rừng. Nàng đi tới đâu là mang theo may mắn và niềm vui tới đó. Không quản ngại vất vả, Nàng đã đến từng nhà hướng dẫn bà con trong vùng làm ra thật nhiều lúa gạo, dệt nên nhiều tấm vải phục vụ nghĩa quân kháng chiến trường kỳ.
Tướng quân cùng nghĩa quân chinh chiến dặm trường, hết đánh trận Trà Lân, đến trận Độ Gia, giải phóng miền Tây rồi giải phóng cả vùng Hoan Châu rộng lớn…Dõi theo tin thắng trận của nghĩa quân, Nàng cùng dân bản càng ra sức cấy trồng, ươm tơ dệt vải làm tròn vai trò hậu phương lớn.
Chiều chiều, sau khi cắt đặt công việc xong xuôi Nàng thường ra bến nước ven dòng Nậm Choọng để gội đầu. Một buổi chiều nọ trong nỗi nhớ mong đức lang quân đang dọc ngang trên chiến trận, lúc gội đầu nàng đã thẫn thờ vô ý làm rơi chiếc lược, với tay vớt lược và bị nước cuốn xuống vực sâu…
Nhận được tin vợ mất, tướng quân cùng binh lính tức tốc tìm về. Trong nỗi xót thương Nàng đến tột cùng, tướng quân cùng binh lính và người dân Mường Choọng ngày đêm ra sức tìm Nàng. Nhưng vực nước quá sâu, đất ven dòng Nậm Choọng đào lên chất thành núi mà chẳng thấy Nàng đâu, chỉ thấy những sợi tóc thơm như hồn thiêng của Nàng còn đọng lại.
Thương nhớ Nàng, người dân Mường Choọng đã lập đền thờ Nàng ngay trên đồi đất mà trong quá trình tìm kiếm nàng đã đắp nên, ngôi đền ấy có tên Đền Choọng. Tự trong tâm thức của người dân Mường Choọng, Nang Phốm Hóm là biểu tượng đẹp về công- dung- ngôn- hạnh của người con gái Thái, là biểu tượng kết tinh từ tình đoàn kết anh em hai dân tộc Thái và Kinh.
Ngày ấy cách đây gần 600 năm, và câu chuyện về Nàng được đời tiếp đời người dân Mường Choọng vẫn kể cho nhau nghe trong niềm tự hào tôn kính, câu chuyện ấy mang tên huyền thoại Nang Phốm Hóm- Nàng tóc thơm.
Nghi lễ đền Choọng
Trong các nghi thức tế lễ, hội hè, kiến trúc của đền Choọng xưa đều mang những nét độc đáo của 2 nền văn hóa Thái – Kinh. Trong đó, thể hiện sâu sắc nhất của sự giao thoa văn hóa là chính lễ Đám Lục Ngoạt.
Đám Lục Ngoạt có lễ rước và tế thần, hát chúc thần, đọc chúc văn, các phường trò về biểu diễn mang đậm dấu ấn văn hóa, phong tục người Kinh; đồng thời mang đậm bản sắc văn hóa của Mường Choọng như trang phục truyền thống, những điệu lăm, xuối, tiếng cồng chiêng, khắc luống… ngân vang hay các trò chơi dân gian như ném còn, bắn cung nỏ.
Đám Lục Ngoạt được tổ chức vào 2 ngày, ngày đầu tiên tức ngày 15 âm lịch bắt đầu tiến hành lễ rước linh giá từ Đền chính vượt qua dòng Nậm Choọng xuống đình Mường Choọng. Những người có chức sắc trong vùng và người dân Mường Choọng, khách thập phương cùng tham gia lễ rước.
Đêm 15, đền Choọng, đình Choọng đèn nến sáng trưng, khắp Mường Choọng đều vui náo nức, mọi người gặp nhau, thăm nhau tuần rượu cần, hát cho nhau nghe câu lăm câu xuối. Trai, gái mường bên nhau hẹn hò tình tự trao duyên. Tại khoảng sân rộng phía trước đền Choọng, phường trò biểu diễn các tích trò thu hút đông đảo khách thập phương và người dân Mường Choọng tới xem.
Sang ngày thứ 2, tức ngày 16 âm lịch tổ chức rước kiệu về đền Choọng với không khí trang nghiêm. Chính tế, bồi tế tiến hành lễ cúng, lời cúng được cúng bằng tiếng Kinh với nội dung cầu cho mưa thuận gió hòa, bản mường yên bình, cây trái tốt tươi. Cầu cho những người có chức sắc tâm sáng sức bền để lo việc bản việc mường chu toàn, con dân Mường Choọng có sức khỏe dồi dào học hành đỗ đạt, làm ra nhiều của cải…
Sau lễ cúng, trai, gái Mường Choọng và các mường lân cận về dự lễ sẽ chính thức vào hội đua tài như thi đẩy gậy, ném còn, bắn nỏ, kéo co, đi cà kheo…Cuối chiều cùng ngày hạ lễ, người mường gần, mường xa chia tay nhau, bịn rịn, lưu luyến tiễn nhau cùng hẹn một mùa lễ hội năm sau gặp lại.
Xuân Vũ
- Khai mạc Năm Du lịch Quốc gia - Điện Biên 2024
- Hàng nghìn du khách tới xem buổi Tổng duyệt Chương trình nghệ thuật khai mạc Năm Du lịch quốc gia - Điện Biên và Lễ hội Hoa Ban năm 2024
- Chiêm ngưỡng Pu Ta Leng "nàng tiên" của núi rừng Tây Bắc
- Sẵn sàng cho ngày hội lớn kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ
- Khai mạc Lễ hội Hương sắc Na Hang 2024
- Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội hoa Sơn Tra huyện Mường La 2024
- Thống nhất chủ đề, logo năm Du lịch Quốc gia 2024
-
Sản phẩm của tỉnh Cà Mau xuất khẩu hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ(Tapchinongthonmoi.vn) Ngày 28/3, tại tỉnh Cà Mau, Ban Chỉ đạo Hội nhập Quốc tế tỉnh Cà Mau phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Chi nhánh Cần Thơ (VCCI Cần Thơ) tổ chức hội nghị “Mở rộng thị trường xuất nhập khẩu và thích ứng các rào cản thương mại trong tình hình mới”.
-
Những khởi sắc của Du lịch Cửa Lò năm 2024(Tapchinongthonmoi.vn) - Kết cấu hạ tầng đồng bộ, khu vui chơi quy mô, nhiều điểm check in, phố đêm ẩm thực.., sẽ để lại ấn tượng đậm nét cho du khách khi đến tham quan, nghỉ dưỡng tại Cửa Lò (Nghệ An).
-
Hà Tĩnh: Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của Quỹ Hỗ trợ nông dân(Tapchinongthonmoi.vn) - Nhằm phát huy nguồn vốn hiệu quả, sử dụng đúng mục đích, Hội Nông dân Hà Tĩnh (HND) đã ban hành kế hoạch 24 ngày 13/3/2024 về việc giám sát hoạt động của Quỹ Hỗ trợ nông dân (HTND) nhằm kịp thời phát hiện những yếu kém, tồn tại để hạn chế xảy ra rủi ro.
-
Ninh Bình: Hội Nông dân tập huấn xử lý rác thải thành phân bón(Tapchinongthonmoi.vn) - Ngày 27/3 tại Thị trấn Yên Ninh (huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình), Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình đã tổ chức hội nghị truyền thông Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân xử lý rác thải tại Việt Nam, góp phần vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính của cộng đồng quốc tế” cho 70 cán bộ, hội viên nông dân trên địa bàn thị trấn.
-
Chủ tịch Quốc hội: Nâng cao chất lượng đại biểu, Đoàn đại biểu Quốc hộiChủ tịch Quốc hội đề nghị các Đoàn đại biểu Quốc hội, các đại biểu Quốc hội phát huy những kết quả đã đạt được, tiếp tục mở rộng, tăng thêm khối lượng công việc, nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động.
-
Xuất siêu nông lâm thủy sản tăng gần gấp 2 lần trong quý đầu nămBa tháng đầu năm nay, tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản ước đạt 13,53 tỷ USD, tăng 21,8% so với cùng kỳ năm ngoái; giá trị xuất siêu đạt 3,36 tỷ USD, tăng 96,5%.
-
Phối hợp để phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp(Tapchinongthonmoi.vn) - Phát triển nông nghiệp bền vững theo hướng hiện đại là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Điều này đã được cụ thể hóa tại Nghị quyết 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Quyết định 150/QĐ-TTg ngày 28/1/2021 về phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
-
Tây Ninh: Lần đầu tiên tổ chức bắn pháo hoa kết hợp màn trình diễn nghệ thuật với công nghệ 3D mapping(Tapchinongthonmoi.vn) Hướng đến Kỷ niệm 49 năm ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, tỉnh Tây Ninh sẽ tổ chức chương trình nghệ thuật quy mô với màn trình diễn 3D mapping (sự kết hợp giữa 3D và công nghệ làm phim) và pháo hoa tầm cao kéo dài 15 phút tại quảng trường ga đi cáp treo núi Bà Đen.
-
Nghệ An bàn giao sản phẩm khoa học công nghệ đặt hàng từ hoạt động kết nối cung - cầu cho Nhật Bản(Tapchinongthonmoi.vn) - Diện tích trồng mía trên địa bàn tỉnh Nghệ An năm 2023 ước tỉnh khoảng 24.000ha, năng suất trung bình 720 tạ/ha. Do đó, việc tận dụng lượng lớn phụ phẩm sau sản xuất từ cây mía để chế biến thành thức ăn cho gia súc có ý nghĩa rất lớn cả về kinh tế lẫn môi trường.
-
Khai mạc Triển lãm Livestock Vietnam 2024(Tapchinongthonmoi.vn) Ngày 27/3, tại TP. Hồ Chí Minh đã diễn ra Lễ khai mạc Triển lãm Livestock Vietnam 2024 và Hội thảo quốc tế chuyên ngành chăn nuôi, thức ăn, sức khoẻ vật nuôi, sản xuất sữa và chế biến thịt tại Việt Nam.
-
1 Nông dân huyện Thống Nhất có nhiều cơ hội vay vốn phát triển sản xuất trong năm 2024 -
2 Nam Định: Tổ chức Festival vinh danh phở -
3 Gia Lộc: Hội tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ nông dân -
4 Thái Nguyên: Tích cực kết nối cung cầu nông sản -
5 Hội Nông dân huyện Thống Nhất hỗ trợ nông dân tìm đầu ra cho nông sản