Công nghệ sinh học sẽ làm thay đổi toàn bộ cuộc sống của con người. Mọi thứ bắt đầu từ chính bàn ăn của chúng ta. Và xu hướng tiêu thụ thực phẩm nào sẽ chiếm ưu thế nếu thế giới không còn thịt?

Hệ lụy từ thịt

Theo báo cáo của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), dân số thế giới hiện tại là 7,6 tỷ và sẽ tăng lên 9,8 tỷ người vào năm 2050. Với số “miệng ăn” khổng lồ đó, sản lượng thịt toàn cầu cần phải tăng gấp đôi mới đủ nhu cầu. Ðiều này buộc ngành sản xuất thức ăn gia súc phải tăng sản lượng, kéo theo hệ quả là nhiều tài nguyên hữu hạn như đất đai và nguồn nước sẽ tiếp tục bị chiếm dụng.

Cũng theo FAO, việc sản xuất thức ăn gia súc chiếm dụng đến 26% diện tích đất không phủ băng trên trái đất và 13 tỷ ha rừng bị phá hủy mỗi năm để lấy đất trồng trọt phục vụ cho ngành chăn nuôi. Ngành chăn nuôi cũng góp phần làm trầm trọng hơn tác hại của biến đổi khí hậu vì hoạt động nông nghiệp hiện chiếm gần 1/10 lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Chất thải của gia súc cũng sẽ là nguồn ô nhiễm chính của đất trồng và nguồn nước. Tất cả những tác động tiêu cực này sẽ giảm thiểu rất nhiều nếu nhân loại “nói không với thịt” và chuyển sang các loại hình thực phẩm thay thế.

Các nhà môi trường cho rằng, thế giới sẽ trở nên tốt đẹp hơn chỉ cần con người giảm ăn thịt dù chỉ là một phần nhỏ. Chỉ cần thay 5% thịt bằng protein thực vật cũng đủ để thay đổi cả hành tinh này. Vì thế hãy xem xét đến những phương pháp khác nhằm thay thế một phần thịt bằng những thứ có vẻ ngoài, hương vị và cảm giác giống như thịt nhưng việc sản xuất lại không cần đến hàng chục tỷ súc vật với những hệ lụy to lớn.

Thực phẩm thay thế:

Thịt nhân tạo

Thịt được chế tạo trong phòng thí nghiệm thay vì giết mổ động vật, hay còn gọi là thịt nhân tạo hay “thịt giả”, nghe có vẻ giống món chay giả mặn, nhưng để tạo ra nó đòi hỏi hàm lượng khoa học công nghệ cực cao. Một trong những phương pháp làm thịt trong phòng thí nghiệm là trích xuất tế bào gốc, “nuôi” cho phát triển thành từng sợi thịt và ghép lại thành miếng thịt hoàn chỉnh. Phương pháp này hiện chưa thể sản xuất hàng loạt vì phải làm thủ công và chi phí cao.

Một phương pháp khác được nhiều nhà nghiên cứu lựa chọn là làm thịt từ nguyên liệu thực vật. Hai công ty tại Mỹ là Impossible Foods và Beyond Meat cùng đeo đuổi mục tiêu hòa trộn các loại ngũ cốc, đậu nành, dầu dừa, protein từ khoai tây và các nguyên liệu có nguồn thực vật khác để tạo ra miếng thịt bò xay dùng làm bánh hamburger. “Thịt bò giả” phải đáp ứng đủ các tiêu chí có vân và thớ thịt như thật, thậm chí phải kêu xèo xèo khi nướng và tiết ra dịch đỏ khi cắn vào. Impossible Foods giải bài toán trên bằng cách dùng nguồn thực vật để thay thế sắc tố heme, chất làm nên màu đỏ và vị của thịt bò, trong khi Beyond Meat dùng protein có trong hạt đậu hòa lan để tạo nên các sợi gân cho thịt bò nhân tạo.

Loại thịt nhân tạo mới này giống đến mức có thể bán ở hình thức không khác gì thịt thật, có thể trữ lạnh và chế biến thành nhiều món ăn khác nhau. Nếu thành công và chinh phục được người dùng đại chúng, “thịt nhân tạo” sẽ giảm thiểu được tác động môi trường của ngành chăn nuôi gia súc truyền thống. Ngoài ra, nó cũng giải quyết được vấn đề đạo đức trong thực phẩm, khi không có động vật nào bị giết để phục vụ nhu cầu ăn uống của con người.

Côn trùng

Ăn côn trùng từng được xem là trào lưu trong ẩm thực, song giới khoa học nhận định nó có thể sớm trở thành xu hướng chủ lưu trong tương lai gần vì có giá trị dinh dưỡng cao và góp phần giảm tiêu thụ thịt giết mổ. Một báo cáo của FAO cho biết, hiện có khoảng 2 tỷ người thường xuyên ăn côn trùng, trong khi một nghiên cứu của Hãng Arcluster (Singapore) hồi cuối tháng 5/2017 dự báo thị trường của sản phẩm này sẽ đạt mức 1 tỷ USD vào năm 2022.

Báo cáo của FAO cũng cho biết, dinh dưỡng của côn trùng ngang bằng, thậm chí còn hơn các loại thịt thường được tiêu thụ, như thịt bò. Ví dụ 100 g dế chứa khoảng 121 calo, 12,9 g protein, 5,5 g chất béo và 5,1 g carbohydrat. Trong khi 100 g thịt bò chứa nhiều protein hơn, khoảng 23,5 g nhưng cũng chứ nhiều chất béo hơn, khoảng 21,2 g. Theo The Guardian, một số loài nhộng có hàm lượng protein đến 78%, ít mỡ mà lại có nhiều vitamin và khoáng chất hơn thịt bò, thịt heo hay cá. Hay một số loài sâu có hàm lượng omega 3, 6 tương đương với dầu cá. Bên cạnh đó, côn trùng cũng có thể được nuôi số lượng lớn dễ dàng, nhanh “thu hoạch”, chi phí thấp, ít tốn đất và quá trình nuôi cũng thân thiện với môi trường hơn so với gia súc.

Chuyên gia nghiên cứu côn trùng Marcel Dicke cho hay, phải tốn 10 kg thức ăn cho gia súc mới có được 1 kg thịt bò, trong khi đó lại có thể thu được 9 kg thịt châu chấu. Xét khía cạnh môi trường, mất 10 kg thức ăn để đổi lấy được 1 kg thịt bò, 9 kg còn lại bị lãng phí và phần nhiều trong đó là phân. Nhưng nếu như nuôi côn trùng, lượng phân sẽ ít phân hơn rất nhiều. Hơn nữa, mỗi kg phân từ côn trùng có ít acmoniac và ít khí nhà kính hơn so phân bò.

Không dễ để thuyết phục

Dù các nhà nghiên cứu không ngừng tin tưởng vào tương lai của thịt nhân tạo và các nhà khoa học ra sức cố gắng thuyết phục rằng ăn côn trùng có nhiều chất dinh dưỡng, chống lại tình trạng suy dinh dưỡng phổ biến ở các nước đang phát triển; các nhà hàng hào hứng đưa côn trùng vào thực đơn… vẫn không thể phủ nhận, con đường để những “món lạ” này thực sự đến được với bàn ăn của mỗi gia đình vẫn còn lắm chông gai.

Ðối với thịt nhân tạo, chi phí sản xuất là trở ngại lớn nhất. Theo ước tính của Memphis, công nghệ hiện tại mất 9.000 USD để làm ra khoảng 450 g thịt gà, tuy chỉ bằng một nửa so với chi phí khoảng một năm trước đây, song chi phí này vẫn còn ở mức khá cao khi so sánh với mức 3,22 USD để sản xuất 450 g ức gà đã lọc xương. Ðó là một trong những lý do tại sao Memphis chưa thể đưa thịt nhân tạo tham gia thị trường. Ngoài vấn đề chi phí, để có chỗ đứng trên thị trường, thịt nhân tạo còn phải đối mặt với các yếu tố văn hóa tại nhiều nơi khác nhau vốn cho việc ăn thịt như một truyền thống.

Còn đối với côn trùng, không phải ai cũng có thể ngấu nghiến sâu bọ, cào cào hay dế ngon lành mà không cảm thấy “ghê ghê”. Tuy nhiên, theo FAO, côn trùng là giải pháp hữu ích cho tình trạng thiếu lương thực sẽ xảy ra với dân số ngày càng tăng. Ðây là một trong số những lựa chọn khả thi về thực phẩm bền vững. Việc sử dụng côn trùng vào các bữa ăn chắc chắn sẽ mang đến một trải nghiệm hoàn toàn mới và thú vị, nhưng dẫu sao đây vẫn sẽ là một vấn đề gây nhiều tranh cãi trong năm 2018 và tương lai.

5 kịch bản về tiêu thụ thịt vào năm 2025

Gồm 3 dự báo về những thứ sẽ thay thế thịt (heo, bò, gà, thủy hải sản) trong tương lai là: Thịt côn trùng, thịt tạo ra từ phòng thí nghiệm và “thịt chay” từ nguồn thực vật. Hai kịch bản còn lại là xu hướng chăn nuôi ít để đảm bảo chất lượng và thân thiện với môi trường, dù như thế giá thịt sẽ đắt hơn. Cuối cùng là kịch bản “không làm gì cả”, mở ra viễn cảnh đen tối khi “thiên nhiên sẽ bị tàn phá nặng nề và trái đất chỉ còn là nơi trồng đậu tương làm thức ăn cho gia súc lấy thịt”.

Phương Ngọc (Theo Foodmanufacture)