Chất vấn Bộ trưởng Bộ Y tế 4 nhóm vấn đề nóng của ngành Y

Nghị trường “nóng” với thuốc lá điện tử
Điều hành chất vấn nhóm vấn đề thứ hai, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, Bộ Y tế đã có báo cáo 22 trang nêu chi tiết các nội dung liên quan đến vấn đề chất vấn tại kỳ họp. Chủ tịch Quốc hội đề nghị các vị đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tập trung chất vấn với 04 nhóm vấn đề: (1) Việc huy động, bố trí lực lượng y tế, bảo đảm thuốc men, vật tư y tế cung cấp cho người dân và công tác phòng, chống dịch bệnh sau thiên tai; (2) Việc cấp giấy phép, chứng chỉ hành nghề trong lĩnh vực khám, chữa bệnh; (3) Thực trạng quản lý các mặt hàng thực phẩm chức năng, dược mỹ phẩm và giải pháp xử lý các vi phạm; (4) Công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, chất kích thích, nhất là trong môi trường học đường.
“Trong quá trình điều hành, khi cần thiết, chủ tọa sẽ mời Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng các bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Công Thương, Giáo dục và Đào tạo, Công an, Quốc phòng cùng báo cáo, giải trình thêm về những vấn đề có liên quan mà đại biểu Quốc hội quan tâm”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Mở đầu phiên chất vấn, đại biểu Phạm Thị Kiều (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông) nêu rõ, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang là mối nguy hiểm cho sức khoẻ con người, nhất là đối với thanh thiếu niên. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết đánh giá về thực trạng này và giải pháp kiểm soát tình hình này?
Trả lời chất vấn đại biểu liên quan đến thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Đào Hồng Lan khẳng định, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang tăng nhanh và tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân, đặc biệt là đối với giới trẻ. Qua điều tra tại 34 tỉnh, thành phố vào năm 2020 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên tăng 18 lần từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong đó tập trung cao nhất ở nhóm tuổi từ 15 đến 24 tuổi. Kết quả điều tra liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi thấy rằng, nhu cầu và  việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là đối với phụ nữ trẻ em gái cũng tăng lên.
Bộ trưởng Y tế đưa ra những sản phẩm thuốc lá điện tử đã chuẩn bị sẵn với màu sắc và hình dáng rất bắt mắt trước nghị trường Quốc hội để minh họa. "Có ai nghĩ đây là thuốc lá điện tử không?", Bộ trưởng vừa giơ sản phẩm thuốc lá điện tử vừa đặt câu hỏi. Theo Bộ trưởng, các sản phẩm này rất bắt mắt, hấp dẫn và thu hút giới trẻ.

Bộ trưởng Bộ Y tế cũng phân tích về những tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt là đối với giới trẻ. Để giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng đề xuất sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá trình Quốc hội xem xét, trong đó có các quy định cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
Đặt vấn đề chất vấn, đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa (Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương) cho biết, sau Phiên họp giả định “Quốc hội trẻ em” lần thứ 2, Bộ trưởng đã rất nhanh chóng chỉ đạo thực hiện kiến nghị của các đại biểu Quốc hội trẻ em, đó là đã chính thức công bố tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và kiến nghị cấm đối với mặt hàng. 
Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, liệu có thể thực hiện được việc xây dựng và nhân rộng mô hình hỗ trợ cai nghiện thuốc lá và chất kích thích cho trẻ em ở các địa phương hay không?
Trả lời ngay đó, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, triển khai Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Chính phủ đã thành lập Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá với 9 nhóm nhiệm vụ được thực hiện trong thời gian vừa qua. Trong các nhóm nhiệm vụ của Quỹ, có nhóm nhiệm vụ về thành lập, tổ chức mạng lưới cai nghiện thuốc lá để thiết lập việc hỗ trợ người dân thực hiện cai nghiện thuốc lá. Về phía Bộ Y tế, Bộ đã tổ chức được 24 điểm tham gia vào mạng lưới cai nghiện thuốc lá. Đó là các bệnh viện trực thuộc Bô Y tế. Trong đó có rất nhiều bệnh viện chuyên khoa có số lượng bệnh nhân lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Phổi Trung ương, Bệnh viện Trung ương Huế… Riêng Bệnh viện Bạch Mai đã tổ chức 1 Trung tâm cai nghiện thuộc bệnh viện và thực hiện nhiệm vụ chỉ đạo tuyến, hỗ trợ các bệnh viện trong cả nước về vấn đề này.
Với nhiều băn khoăn, Đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh) cho biết, Công điện số 47 của Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Y tế kiểm soát, ngăn chặn kịp thời tác hại của thuốc lá này. Cụ thể, nghiên cứu, đề xuất ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành giải pháp quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết khi nào sẽ thực hiện nhiệm vụ này? 
Có hay không có lợi ích nhóm trong ngành công nghiệp thuốc lá là nỗi lo lắng của Đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai). Ông cho biết, theo Cục Cảnh sát điều tra tội phạm phòng, chống ma túy (Bộ Công an), tình trạng tẩm ướp ma túy trong thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới tăng rất mạnh và khó phát hiện và Cục đồng tình cấm sản xuất, nhập khẩu, phân phối và quảng cáo các loại thuốc lá này. Tuy nhiên, Bộ Công thương muốn thí điểm để quản lý tốt hơn. Không ít cử tri phản ánh nhiều nhóm lợi ích của ngành công nghiệp thuốc lá đang tích cực vận động để duy trì thử nghiệm quản lý các sản phẩm thuốc lá này. Trách nhiệm của Bộ Y tế trong việc tham mưu như thế nào? Câu hỏi này cũng được chuyển đến Bộ trưởng Bộ Công Thương.

Tham gia tranh luận sau đó, Đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) đồng ý với vấn đề hiện nay, trên thị trường đang xuất hiện thuốc lá thế hệ mới là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên, hai loại thuốc này chưa được nhận diện trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Theo đại biểu Tạ Văn Hạ, thuốc lá điện tử là dung dịch dễ được pha chế các chất gây nghiện vào trong đó. Do đó, cần phòng chống để không ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân. Việc nghiên cứu cấm hay không cấm thuốc lá thế hệ mới là phải có cơ sở vì liên quan đế quyền con người. Nếu cấm thì cấm sản xuất, nhập khẩu hay cấm người hút lá điện tử, thuốc lá nung nóng? Và nếu có phát hiện người hút các loại thuốc lá trên thì xử phạt hình sự hay hành chính? Những nội dung này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng và phải có đủ luận chứng khoa học để cấm.
Đồng tình với quan điểm cấm, Đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) còn đề nghị đưa vấn đề cấm thuốc lá mới vào trong Nghị quyết của Quốc hội về Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy ngay trong Kỳ họp thứ 8 này.
Tham gia chất vấn về vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Bộ Công thương - Nguyễn Hồng Diên cho biết, kinh doanh thuốc lá là ngành kinh doanh có điều kiện, được quy định rõ trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật có liên quan. Tuy nhiên, thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được định nghĩa trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật. Do vậy, trong thời gian dài vừa qua, chúng ta có khoảng trống pháp lý trong công tác quản lý nhà nước đối với loại hình sản phẩm này. Khi lấy ý kiến của bộ, ngành, nhiều bộ, ngành đồng thuận với đề xuất của Bộ Công Thương, chỉ đạo của Chính phủ, nhưng cũng có những bộ, ngành phản đối, đặc biệt là Bộ Y tế, với quan điểm rằng đó là sản phẩm có hại cho sức khỏe.

Bộ trưởng Bộ Công Thương nêu rõ, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Bộ Công Thương đã đồng ý với đề xuất này của Bộ Y tế, thống nhất rằng đây là sản phẩm có hại cho sức khỏe, phải sớm có khung khổ pháp lý để cấm sản phẩm này. Bộ Công Thương và cá nhân Bộ trưởng không đề xuất tiếp tục thí điểm đề án này. Thực tế, thời gian qua, Bộ Công Thương luôn từ chối cấp phép kinh doanh, cấp đăng ký thông báo cho website thương mại điện tử kinh doanh thuốc lá thế hệ mới. Đồng thời, Bộ đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra và xử lý hàng trăm vụ việc đối với việc kinh doanh sản phẩm này.  Bộ trưởng Bộ Công Thương đề xuất Quốc hội, Chính phủ sớm ban hành chính sách, hoàn thiện khung pháp lý để quản lý chặt chẽ, rõ ràng đối với loại sản phẩm này. 
Còn tình trạng cán bộ tại địa phương, cơ sở y tế sợ sai phạm nên không dám nghĩ, dám làm
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn) cho biết theo phản ánh, nhà thuốc bệnh viện vẫn còn khó khăn trong đấu thầu thuốc, vẫn còn thời điểm người dân khám bệnh xong nhưng không mua được thuốc tại bệnh viện. "Vướng mắc này do đâu và bao giờ Bộ trưởng giải quyết được"- đại biểu Thủy nêu câu hỏi.

Đồng tình với ý kiến chất vấn của ĐBQH Nguyễn Thị Thủy, Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) cho rằng cần làm rõ nguyên nhân của vấn đề. Theo ông, "Vậy phải còn một số bộ phận thiếu tinh thần trách nhiệm trong việc thực hiện đấu thầu của các cơ sở y tế này không? Nếu có thì Bộ trưởng đã xử lý như thế nào?" - đại biểu Tô Văn Tám đặt câu hỏi.
Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ đã có nhiều chính sách để tháo gỡ vấn đề thiếu thuốc. Còn một nội dung duy nhất liên quan đến nhà thuốc bệnh viện. Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, nhà thuốc bệnh viện do bệnh viện quản lý, tổ chức mua lẻ để bán cho người dân, không phải lấy tiền ngân sách, cũng không phải từ nguồn bảo hiểm y tế. Trước đây, bệnh viện tự quyết định việc mua sắm. Tuy nhiên, theo Luật Đấu thầu 2023, nhà thuốc bệnh viện cũng phải đấu thầu, nên thực tế gặp khó khăn. Các cơ sở y tế đã phản ánh vấn đề này.
Vì vậy, Luật Dược sửa đổi đang xin ý kiến Quốc hội sẽ giao lại quyền chủ động mua sắm cho nhà thuốc bệnh viện của cơ sở y tế, đảm bảo công khai, minh bạch, chịu trách nhiệm giải trình; trên cơ sở đó cung cấp nguồn thuốc cho người dân.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan cũng thừa nhận, thực tế có cán bộ tại địa phương, cơ sở y tế chưa dám nghĩ, dám làm, e ngại vấn đề sai phạm dẫn đến triển khai còn vướng mắc. "Chúng tôi có chỉ thị các cơ sở khám chữa bệnh, trình Thủ tướng ban hành Chỉ thị 24 quy định trách nhiệm người đứng đầu cơ sở y tế phải đảm bảo thuốc, vật tư y tế. Cái này cũng quy định trong luật Khám, chữa bệnh sửa đổi"- bà Lan nói. Bộ Y tế sẽ tiếp tục hỗ trợ người đứng đầu còn vướng mắc gì nữa thì tháo gỡ.

Điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, theo chương trình, sáng 12/11, Quốc hội tiếp tục phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan sẽ trả lời chất vấn của 8 đại biểu Quốc hội đã chất vấn trong chiều 11/11.