Khẳng định và nâng cao hơn nữa vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng nông thôn mới

Phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới, bảo tồn, phát triển văn hóa – xã hội nông thôn, bảo vệ môi trường nông thôn

Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến từ điểm cầu Trung ương Hội Nông dân Việt Nam với điểm cầu của Hội Nông dân 63 tỉnh, thành phố. Tham gia Hội thảo có sự tham dự của Thiếu tướng TS. Đào Ngọc Dinh - Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Chiến lược và Lịch sử Công an, Bộ Công an; Bà Nguyễn Hồng Hạnh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức Nhà nước, Bộ Nội vụ; Bà Trần Thị Bích Loan, Phó Vụ trưởng Vụ Bình đẳng giới, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội; đại diện một số ban, ngành, đoàn thể ở Trung ương cùng lãnh đạo các ban, đơn vị thuộc T.Ư Hội NDVN; lãnh đạo Hội ND 63 tỉnh, thành trong cả nước tại các điểm cầu.

Đồng chí Lương Quốc Đoàn, Uỷ viên T.Ư Đảng, Chủ tịch BCH T.Ư Hội NDVN (bên phải) – thành viên Ban Chỉ đạo T.Ư Tổng kết thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW, đồng chí Nguyễn Duy Hưng, Phó trưởng Ban Kinh tế T.Ư, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo T.Ư Tổng kết Nghị quyết 26-NQ/TW chủ trì Hội thảo

Hội thảo tập trung thảo luận 4 Chuyên đề gồm: “Xu hướng biến đổi giai tầng xã hội nông thôn và việc phát huy vai trò chủ thể của nông dân, xây dựng cộng đồng nông thôn trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn”; “Về đảm bảo an ninh, trật tự an toàn xã hội ở nông thôn”; “Về xây dựng hệ thống chính trị và phát huy dân chủ ở nông thôn”; “Thực hiện bình đẳng giới, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, năng lực và vị thế của phụ nữ ở nông thôn”.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Lương Quốc Đoàn, Uỷ viên T.Ư Đảng, Chủ tịch BCH T.Ư Hội NDVN cho biết: Nông nghiệp, nông dân, nông thôn là những vấn đề lớn, có tính chiến lược và là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Sau hơn 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, nông nghiệp, nông thôn nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, có ý nghĩa to lớn, bao trùm, toàn diện. Sau hơn 13 năm thực hiện Nghị quyết 26, nông nghiệp có bước phát triển vượt bậc.

Đồng chí Lương Quốc Đoàn, Uỷ viên T.Ư Đảng, Chủ tịch BCH T.Ư Hội NDVN phát biểu khai mạc Hội thảo.

Tuy vậy, khu vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế. Giá trị tăng trưởng nông nghiệp có xu hướng chậm lại, chưa bền vững. Việc xây dựng nông thôn mới gắn với đô thị hoá; công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn còn gặp nhiều khó khăn, bất cập. Thu nhập ở nông thôn còn thấp, chênh lệnh vùng miền, giữa nông thôn và đô thị còn cao. Môi trường nông thôn còn ô nhiễm, vai trò cộng đồng chưa phát huy tốt, nếp sống văn hoá nông thôn, nơi gìn giữ những truyền thống văn hoá cao đẹp của dân tộc ở một số nơi có nguy cơ ngày càng mai một…

Trước bối cảnh và yêu cầu mới, những vấn đề xã hội nảy sinh trong quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá, phân tầng xã hội; hậu quả và tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 đã, đang và tiếp tục ảnh hưởng, tác động mạnh mẽ đến từ người dân, nhất là đối với nông dân, người dân nông thôn, là những chủ thể của xã hội nông thôn, chủ thể của các thiết chế chính trị, kinh tế, văn hoá, an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở nông thôn.

Việc phải phát huy hơn nữa vai trò chủ thể của của nông dân, người dân nông thôn hơn lúc nào hết đang đặt ra và ngày càng trở lên có ý nghĩa khi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang triển khai thể chế, thực hiện nghị quyết Đại hội đảng toàn quốc lần thứ XIII. Và càng có ý nghĩa to lớn, thiết thực khi chúng ta đang tổ chức tổng kết sau hơn 13 năm thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW Hội nghị T.Ư 7 (khoá X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Trình bày tham luận tại Hội thảo, bà Bùi Thị Thơm, Phó Chủ tịch T.Ư Hội NDVN đề cập một số nội dung, đó là: Tổng quan về biến đổi cơ cấu giai tầng xã hội nông thôn hiện nay; Vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng và phát triển cộng đồng nông thôn; Chủ trương, giải pháp phát huy vai trò làm chủ của nông dân, đổi mới hoạt động và phát huy vai trò của Hội NDVN.

Bà Bùi Thị Thơm, Phó Chủ tịch BCH T.Ư Hội NDVN phát biểu tham luận của Hội NDVN.

Bà Bùi Thị Thơm cũng đã nêu thực trạng vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng và phát triển cộng đồng nông thôn; Vai trò của nông dân trong hoạt động sản xuất - kinh doanh và phát triển kinh tế. Đặc biệt, bà Bùi Thị Thơm cũng nhấn mạnh vai trò của nông dân trong việc bảo vệ môi trường nông thôn.

“Hiện nay, nhiều địa phương đã và đang tích cực nâng cao ý thức trách nhiệm và khuyến khích nông dân tham gia, phát triển các phong trào nông dân bảo vệ môi trường. Mỗi địa phương khác nhau lại có những cách thức riêng khác nhau nhằm bảo vệ môi trường nông thôn xanh, sạch, đẹp. Tuy nhiên, điểm chung nhất vẫn là đề cao vai trò của người nông dân, coi nông dân là lực lượng nòng cốt trong bảo vệ môi trường, phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng cộng đồng nông thôn, phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Tỷ lệ hộ dân được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh cũng không ngừng gia tăng. Nếu như năm 2010, tỷ lệ này chỉ là 87,4% ở khu vực nông thôn thì đến năm 2020, tỷ lệ này đã tăng lên 96,2%. Đặc biệt, chênh lệch tỷ lệ này ở 2 khu vực nông thôn và thành thị ngày càng được thu hẹp. Nếu như năm 2010, tỷ lệ hộ dân có hố xí hợp vệ sinh ở nông thôn chỉ đạt 67,1%, chênh lệch rất nhiều so với tỷ lệ 93,8% ở khu vực thành thị thì đến năm 2020 tỷ lệ này đã tăng mạnh lên 91,1%” – Bà Bùi Thị Thơm nhấn mạnh.

Bà Bùi Thị Thơm nêu một số tồn tại, hạn chế, khó khăn trong phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng và phát triển cộng đồng nông thôn, đó là:  Trình độ dân trí thấp là trở ngại lớn cho tham gia của người nông dân. Các hoạt động huy động sự tham gia của người nông dân trong xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường ở các địa phương còn hạn chế và mang tính hình thức. Quy mô đất đai của các hộ nông dân nhỏ lẻ như hiện nay dẫn đến thực trạng sử dụng đất sản xuất bị manh mún, không phù hợp với đòi hỏi sản xuất tập trung, hàng hóa lớn. Sự tham gia của các hộ nông dân chưa ổn định do họ chưa thực nhận thức đầy đủ và tin tưởng vào tính bền vững của các mô hình sản xuất tập trung quy mô lớn.

“Do vậy, để phát huy vai trò chủ thể của nông dân giai đoạn hiện nay, Trung ương Hội NDVN xin đề xuất một số chủ trương, giải pháp như:  Cấp ủy, chính quyền, các cấp, các ngành thực sự quan tâm tới nông nghiệp, nông dân, nông thôn; Đẩy mạnh việc phát huy vai trò chủ thể của người nông dân trong các hoạt động chính trị, xã hội nông thôn; Phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới, trong việc bảo tồn, phát triển văn hóa – xã hội nông thôn, trong bảo vệ môi trường nông thôn. Đổi mới hoạt động và phát huy vai trò của Hội NDVN” – bà Bùi Thị Thơm nói.

Dân chủ cơ sở ở nông thôn được chú trọng phát huy, công tác đảm bảo bình đẳng giới đã được quan tâm và thực hiện tích cực

Phát biểu tại Hội thảo về xây dựng hệ thống chính trị và phát huy dân chủ ở nông thôn, bà Nguyễn Hồng Hạnh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức Nhà nước, Bộ Nội vụ cho biết: Tổ chức và hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở nông thôn đã từng bước được đổi mới. Chất lượng các kỳ họp Hội đồng Nhân dân (HĐND) xã từng bước được chú trọng, nhiều quyết định của HĐND nhận được sự đồng tình của nhân dân, mang lại hiệu quả thiết thực. Nhìn chung HĐND xã đã chọn đúng các vấn đề bức xúc của địa phương, cơ sở để bàn bạc, ra nghị quyết, thông qua các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, phù hợp với thực tế cuộc sống. Hoạt động của các đại biểu HĐND tích cực, có hiệu quả hơn trong các kỳ hợp cũng như trong tiếp xúc cử tri. Việc tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo của công dân có những chuyển biến tích cực. Dân chủ cơ sở ở nông thôn được chú trọng phát huy, góp phần tăng cường củng cố hệ thống chính trị xã theo hướng gần dân, hiểu dân, có trách nhiệm và tôn trọng nhân dân.

Bà Nguyễn Hồng Hạnh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức Nhà nước, Bộ Nội vụ cho biết: Tổ chức và hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở nông thôn đã từng bước được đổi mới.

“Việc thực hiện tiêu chí 18/6 trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020 về “Đảm bảo bình đẳng giới và phòng chống bạo lực gia đình; bảo vệ và hỗ trợ những người dễ bị tổn thương trong các lĩnh vực của gia đình và đời sống xã hội” thuộc Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020 cho thấy đã có những tiến bộ tích cực trong thúc đẩy bình đẳng giới ở khu vực nông thôn”. Đó là nhận định của bà Trần Thị Bích Loan, Vụ trưởng Vụ Bình đẳng giới (Bộ LĐTBXH) tại Hội thảo.

Bà Trần Thị Bích Loan, Vụ trưởng Vụ Bình đẳng giới (Bộ LĐTBXH) phát biểu tại Hội thảo.

Cụ thể như: Nhận thức của người dân ở cộng đồng về bình đẳng giới tăng lên đáng kể. Tại các xã “Nông thôn mới đạt chuẩn” và “Nông thôn mới tiến bộ”, người dân cho biết đa số nam cư dân đã được phổ biến và có kiến thức chung về bình đẳng giới thông qua báo chí, truyền hình và các hoạt động vận động cộng đồng của các tổ chức đoàn thể ở địa phương. Họ tự nguyện chia sẻ công việc nhà và trách nhiệm chăm sóc con với vợ. Sự tham gia chính trị của phụ nữ đã được tăng cường, đặc biệt là ở cơ sở. Đa số các xã có ít nhất 15% thành viên là nữ trong UBND xã. Khả năng tiếp cận vốn vay ưu đãi của phụ nữ được cải thiện đáng kể. Báo cáo của Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn năm 2019 cho biết có gần 3 triệu phụ nữ thuộc hộ nghèo và hộ do phụ nữ làm chủ hộ đã được hỗ trợ vay vốn ưu đãi trị giá hơn 75.000 tỷ đồng.

Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” đã đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm cho khoảng 9,6 triệu lao động tại khu vực nông thôn, trong đó lao động nữ chiếm 59,4%. Đề án “Hỗ trợ phụ nữ học nghề, tạo việc làm giai đoạn 2010 - 2015” đã dạy nghề cho hơn 1 triệu lao động nữ (vượt 300% mục tiêu Đề án); tỷ lệ có việc làm đạt 81% (vượt 11% mục tiêu Đề án), trong đó 75,6% chị em sau khi học nghề được Hội hỗ trợ vốn tự tạo việc làm.

Thông qua đề án Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017 - 2025, hơn 5,7 triệu hội viên phụ nữ đã được truyền thông, hướng dẫn khởi nghiệp, phát triển kinh doanh, 33.335 phụ nữ được hỗ trợ khởi sự kinh doanh, trong đó thành lập mới 510 doanh nghiệp và 7.640 phụ nữ có ý tưởng khởi nghiệp được hỗ trợ vay vốn với số tiền 85,3 tỷ đồng. Đã có 13 tỉnh/thành có Quỹ hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, cả nước có 31 hội/hiệp hội doanh nhân nữ với gần 6.000 hội viên là những nữ doanh nhân tiêu biểu, nòng cốt; 362 Câu lạc bộ Nữ doanh nhân với nhiều hoạt động hỗ trợ, kết nối phát triển kinh tế vùng nông thôn.

Những kết quả nêu trên đã thể hiện công tác đảm bảo bình đẳng giới đã được quan tâm và thực hiện tích cực.

Theo TS. Nguyễn Danh Lợi – Phó Tổng Biên tập Tạp chí Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh), cần khuyến khích nông dân học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ phù hợp với nhu cầu của mình. Theo ông Lợi, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 phát triển mạnh mẽ, đã tác động sâu rộng đến các hoạt động kinh tế - xã hội và mọi mặt của đời sống xã hội. Nông dân Việt Nam, lực lượng đông đảo nhất của xã hội muốn phát huy vai trò chủ thể của mình trong xây dựng nông thôn mới cũng phải có những tri thức mới phù hợp với tình hình thực tiễn của đất nước và thời đại. Do vậy, các tổ chức đảng, chính quyền, tổ chức chính trị xã hội có các biện pháp định hướng cho nông dân lựa chọn những thông tin, tri thức đúng, đồng thời phát hiện và tẩy chay những thông tin xấu độc, lừa đảo. Mỗi người nông dân chủ động học hỏi những tri thức mới phù hợp với điều kiện sản xuất, kinh doanh của mỗi người; đồng thời tẩy chay những thông tin xấu độc, lừa đảo.

Từ năm 1988, Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị đã nêu rõ: “Phát huy vai trò của Hội NDVN trong việc tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội ở nông thôn, giáo dục tư tưởng xã hội chủ nghĩa cho nông dân, vận động và tổ chức nhân dân thi đua đẩy mạnh sản xuất, đổi mới quản lý, xây dựng con người mới, nông thôn mới, làm tròn nghĩa vụ với tập thể, với nhà nước, tích cực tham gia xây dựng đảng, chính quyền, kiên quyết đấu tranh khắc phục các hiện tượng tiêu cực”. Thực hiện chủ trương này, trong suốt quá trình thực hiện, Hội ND Việt Nam giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Các cấp Hội ND luôn quan tâm chỉ đạo sâu sát, làm chỗ dựa cho các hội viên và nông dân. Qua đó, hội viên và nông dân thấu hiểu những chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào thi đua ở nông thôn, đặc biệt là trong xây dựng nông thôn mới, làm cho quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, tất cả mọi người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Phát biểu tại điểm cầu tỉnh Hà Tĩnh, bà Nguyễn Thị Mai Thủy - Chủ tịch Hội ND tỉnh thông tin: Vai trò của ND trong xây dựng cộng đồng nông thôn và nông thôn mới là trọng tâm, nhất là trong giai đoạn dịch bệnh hiện nay. Hà Tĩnh đã phát triển xây dựng NTM dựa chủ yếu vào sức dân với phương châm thay đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp  sang kinh tế nông nghiệp, tiến tới sản xuất nông nghiệp an toàn, tuần hoàn thích ứng với chuyển đổi số, kinh tế số. Tích cực xây dựng khu dân cư kiểu mẫu, nhấn mạnh vai trò của người dân. Hầu hết các địa phương trong tỉnh đã đồng ý giao cho Hội ND các cấp thực hiện nhiệm vụ này. Các cán bộ Hội không có ngày thứ Bảy, Chủ Nhật mà luôn về cơ sở, cùng với hội viên ND thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ này. Cùng với đó, các cấp Hội ND tỉnh đã tích cực tuyên truyền vận động phong trào thi đua Nông dân sản xuất kinh doanh giỏi, phát động sâu rộng phong trào nông dân tham gia bảo vệ an toàn, an ninh nông thôn...

Chia sẻ trực tuyến tại Hội thảo, lãnh đạo Hội ND tỉnh Bắc Giang cho biết: Hội viên nông dân tỉnh Bắc Giang cùng chung sức phát triển kinh tế trang trại, sản xuất theo chuỗi giá trị, toàn tỉnh có 976 HTX, 700 HTX nông nghiệp, các mô hình đã phát huy hiệu quả, gắn kết các thành viên. ND Bắc Giang đã hình thành nhiều vùng chuyên canh, nhiều mô hình sản xuất lớn ra đời, mạnh dạn tiếp thu ứng dụng KHKT vào sản xuất, toàn tỉnh có 766 mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, gắn liền với cơ giới hoá, tạo sản xuất sạch, xây dựng nhiều thương hiệu sản phẩm đạt tiêu chuẩn chương trình OCOP. Các cấp Hội ND tỉnh đã hỗ trợ hội viên ND xây dựng các THT, HTX, chi – tổ Hội ND nghề nghiệp.

Đồng chí Lương Quốc Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội NDVN cho rằng, lực lượng nông dân thoát ly khỏi làng quê ra thành phố làm việc đã tạo nên sự biến động rất lớn trong việc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, cùng với những xáo trộn xã hội về an ninh, trật tự. Theo thống kê, thu nhập bình quân của người nông dân có 22% từ nông nghiệp, thu nhập từ lao động tự do chiếm 78% khi nông dân nhàn rỗi mùa vụ, từ đó làm thay đổi cơ cấu lao động tại nông thôn. Nông dân có vai trò chủ đạo, tạo nên các giá trị của nông thôn, đặc biệt khi xã hội có những biến động, xáo trộn về dịch bệnh. Vì vậy vị thế của nông dân chưa được phát huy tương xứng với yêu cầu trong tình hình mới. Hội ND các cấp cần phát huy hơn nữa vai trò chủ thể của nông dân giai đoạn hiện nay.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Trưởng ban Kinh tế T.Ư Nguyễn Duy Hưng đã đánh giá cao những trao đổi, thảo luận, đóng góp ý kiến chất lượng của các đại biểu trong hội thảo cũng như tại các điểm cầu.

“Hội thảo đã thống nhất nhiều nội dung quan trọng, bởi đây là nhiệm vụ chiến lược của Đảng và Nhà nước. Theo ước tính, hiện nay bình quân thu nhập người dân nông thôn khoảng 43 triệu đồng/người/năm. Tuy nhiên so với mặt bằng chung nông dân còn nhiều thiệt thòi, chúng ta cần tiếp tục quan tâm, chăm lo cho nông dân thời gian tới, đầu tư hơn nữa cho sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, có chiến lược tạo việc làm, tạo sinh kế, tăng thu nhập cho người dân. Chúng ta nói nông dân có vai trò chủ thể, trung tâm, thì phải làm cách gì để phát huy vai trò chủ thể, trung tâm đó. Bởi nông dân trực tiếp tham gia vào sản xuất kinh tế, vào giữ gìn bản sắc văn hóa, giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng nông thôn mới, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Thời gian tới, Ban Kinh tế T.Ư mong muốn tiếp tục nhận được những ý kiến đóng góp của các đồng chí trong quá trình tổng kết Nghị quyết 26. Đây là những ý kiến quý báu, có giá trị để củng cố cơ sở lý luận, thực tiễn phục vụ công tác tổng kết Nghị quyết 26; từ đó BCH T.Ư Đảng xem xét ban hành Nghị quyết mới thay thế cho Nghị quyết 26, đáp ứng được yêu cầu phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong thời gian tới” – ông Nguyễn Duy Hưng đánh giá.