Bộ Công an vừa thông tin kết quả điều tra bước đầu đường dây đánh bạc xuyên quốc gia do Phan Sào Nam, Nguyễn Văn Dương, Hoàng Thành Trung tổ chức dưới sự “bảo kê” của nguyên Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (C50) Nguyễn Thanh Hóa. Những con số trong vụ án này là lát cắt phản ánh rõ nét máu đỏ đen của người Việt mà đằng sau nó là vô vàn hệ lụy xã hội.

Cơn bạo bệnh từ đời này qua đời khác

Thời gian ở London, tôi sống tại Deptford, một trong hai khu vực có đông người Việt định cư nhất thành phố. Dọc con phố chính gần nhà, có đến bốn cửa hàng “bookie” – nơi nhận đặt cược cá độ và có máy chơi điện tử “xèng” – tương tự loại máy từng rộ lên ở Việt Nam đầu những năm 2000. Xung quanh không khí náo nhiệt của những khách hàng cược bóng đá và đua ngựa, luôn có những phụ nữ gốc Việt miệt mài chơi “xèng”, bất kể giờ giấc. Nhìn vào thái độ vội vã và ánh mắt mê mẩn, người ta có cảm giác những vòng xoay leng keng đó không chỉ là sở thích mà chính là nguồn sống của họ.

Ở đấy cũng không thiếu câu chuyện của những người Việt trồng cần sa bất hợp pháp, cả tháng trời chỉ chui lủi trong nhà hay căn hầm ẩm ướt trốn tránh cảnh sát, để đổi lấy một khoản thu nhập lên đến vài ngàn bảng – một con số đáng mơ ước. Thế nhưng, nhiều người trong số họ hết nhẵn số tiền đó chỉ trong một hôm cuối tuần “lên phố” chơi casino, hay lỡ đặt sai cược sau một trận cầu kịch tính ở giải Ngoại hạng.

Người ta có thể dễ dàng bắt gặp những hoàn cảnh như vậy bất kỳ nơi đâu có người Việt: trong những sòng bạc phồn hoa ở Las Vegas (Mỹ) hay những hội hè liên miên với tổ tôm, xóc đĩa ở nông thôn nước mình. Thời nhà Trần, Đại Việt sử ký toàn thư còn ghi lại việc vua Dụ Tông thậm chí tổ chức cờ bạc ở cấm cung, gọi phú gia vào chơi cùng. Vì việc này mà luật lệ cấm đánh bạc nghiêm khắc của các vua trước không còn hiệu lực, người dân thi nhau đỏ đen, không thể cấm cản nổi. Cờ bạc thành tệ nạn rồi từ đó dẫn đến mất nước.

Phan Kế Bính, khi khảo cứu về thói quen của người Việt trong cuốn Việt Nam Phong tục (xuất bản năm 1915), từng than rằng: “Những người vô công rồi nghề thường có tính ham mê về cờ bạc. Trong những tháng giêng, hai, ba gọi là tháng ăn chơi, đàn bà trẻ con cho đến người lớn, chỗ thì xúm năm, chỗ thì tụm ba… Đâu đâu cũng nói đến cờ bạc. Đó là cách chơi xuân, còn quanh năm những tay chơi chỉ chực bóc áo tháo cầy của nhau”. Cờ bạc, với người Việt, dường như là một cơn bạo bệnh ăn sâu bám rễ từ đời này qua đời khác.

Dù là giải pháp nào, sự thịnh suy của cờ bạc phụ thuộc chủ yếu vào người chơi. Khi người ta còn cầu mong sự giàu có nhờ vận may, thay vì thực lực, thì sẽ luôn có những con thiêu thân tán gia bại sản vì “kiếp đỏ đen”.

Theo Bộ Công an, kết quả điều tra ban đầu vụ án nói trên cho thấy từ 18-4-2015 đến 29-8-2017 có 42.956.715 tài khoản người chơi thực trên hệ thống Rikvip/Tip.club. Nếu trung bình một con bạc có ba tài khoản thì tổng số tương đương trên 14 triệu con bạc. Thử làm phép tính, trong 14 triệu người đó, nếu trừ đi thiếu niên dưới 15 tuổi (chiếm 23,5% dân số), thì xem như có đến 20% toàn bộ dân số trưởng thành tham gia vào sàn casino trực tuyến lớn nhất từ trước đến nay này. Một con số dù có thể gây sốc nhưng hoàn toàn có thể hiểu được! Và đó mới chỉ là một sàn được phát hiện, tỷ lệ này có lẽ còn tăng lên nhiều nếu chúng ta biết thêm con số từ những hệ thống cờ bạc phi pháp khác, hay những sòng bài, cuộc chơi, trường gà dành cho những con bạc không rành về công nghệ.

Xử lý không đơn giản

Nhìn vào thực tế và những con số trên để thấy việc xử lý vấn đề cờ bạc ở Việt Nam là không hề đơn giản. Chính quyền cố gắng chấn chỉnh máu đỏ đen của người dân bằng cả cây gậy và củ cà rốt. Pháp luật có những quy định tương đối nghiêm khắc để xử lý hành vi tổ chức đánh bạc và đánh bạc, với hình phạt tối đa lên đến 10 năm tù giam và có thể phạt tiền đến 100 triệu đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản có liên quan. Ở nhiều địa phương, những người đánh bạc còn bị bêu tên trên loa phát thanh, hay bị buộc phải xin lỗi trước tổ dân phố.

Nhưng những “cây gậy” trên dường như vẫn không kiềm tỏa nổi sức hấp dẫn của cờ bạc. Khi trong nước kiểm soát quá gắt gao, những con bạc khát nước thậm chí còn vượt biên đi kiếm vận may ở Campuchia qua cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh), hay thậm chí bắt máy bay qua Macao, Hồng Kông, Singapore – những trung tâm đỏ đen lớn nhất châu Á.

Hiện tượng đó khiến cơ quan chức năng phải cân nhắc thêm một giải pháp mềm: thí điểm đánh bạc hợp pháp, thông qua việc cấp phép các casino hoạt động tại một số địa phương. Sau khi Thông tư số 102/2017 của Bộ Tài chính (hướng dẫn thi hành Nghị định số 03/2017/NĐ-CP về kinh doanh casino) có hiệu lực, nhiều đơn vị đã đánh tiếng xin phép mở dịch vụ kinh doanh sòng bạc, trong đó có ba đặc khu kinh tế Vân Đồn (Quảng Ninh), Phú Quốc (Kiên Giang), và Bắc Vân Phong (Khánh Hòa). Hiện trên cả nước có tám casino được cấp phép, trong đó sáu casino đang hoạt động.

Cũng đầu năm 2017, Chính phủ còn ban hành Nghị định 06/2017 về kinh doanh đặt cược đua ngựa, đua chó và bóng đá quốc tế, mở đường cho dịch vụ cá cược chính thức hoạt động ở Việt Nam. Chắc chắn khi văn bản hướng dẫn thi hành nghị định này được công bố, sẽ không ít nhà đầu tư nhảy vào thị trường màu mỡ này.

Theo lý thuyết kinh tế học, hợp pháp hóa cờ bạc sẽ minh bạch nguồn cung trong điều kiện nhu cầu đánh bạc luôn tồn tại, giúp cho Nhà nước kiểm soát dễ dàng hơn, tăng nguồn thu ngân sách và hạn chế những mặt trái của nó gây ra cho xã hội. Nhưng lý thuyết luôn có những khoảng xám nhất định khi được áp dụng ngoài thực tiễn.

Một nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu xã hội Scotland trong năm 2006 cho rằng sự xuất hiện của casino và các hình thức cờ bạc hợp pháp có xu hướng làm bần cùng hóa những nhóm người yếu thế hơn trong xã hội (thu nhập thấp, trình độ giáo dục thấp, thất nghiệp,…). Ở những nơi có casino, hội chứng nghiện cờ bạc cũng tăng lên đáng kể. Nhóm nghiên cứu của Đại học Lethbridge (Canada) vào năm 2011 còn chỉ ra thêm vấn đề tăng tỷ lệ tội phạm và nới rộng bất bình đẳng xã hội.

Việt Nam có những đặc điểm khác với những nước phát triển như Anh, Mỹ, Úc hay Singapore, nơi một số hình thức đánh bạc được hợp pháp hóa. Nhưng những đặc điểm của một quốc gia chuyển đối như nền tảng pháp quyền yếu kém, tình trạng tham nhũng nghiêm trọng, và có hiện tượng cấu kết giữa tội phạm và một số cán bộ tha hóa… có thể khuếch đại thêm những mặt trái của đánh bạc. Không phải ngẫu nhiên mà tạp chí Economist xếp công nghiệp casino là một trong những ngành đại diện tiêu biểu nhất cho chủ nghĩa tư bản thân hữu.

Để hạn chế mặt trái của cờ bạc, bởi thế, vẫn phải cần những yếu tố mang tính vĩ mô hơn: một thể chế trong sạch, pháp luật nghiêm minh, và thông tin minh bạch. Vụ án Rikvip – Tip.club nóng hổi vừa qua có lẽ là trường hợp đặc biệt bởi quy mô chưa từng thấy của nó, nhưng có lẽ đó chưa phải là trường hợp duy nhất mà hoạt động cờ bạc phi pháp được “bảo kê”. Chừng nào bạn và tôi vẫn có thể dễ dàng ghi con đề, thả điểm lô ở những quán trà đá ven đường, nơi tụ tập ưa thích của các cụ già về hưu với những cuốn sổ dày đặc tính toán quy luật xổ số, chừng đó câu chuyện quản lý đánh bạc vẫn còn là câu hỏi chưa có lời đáp.

Với những người háo hức tham gia đánh bạc hợp pháp trong thời gian tới, Nhà nước cũng cần phổ biến rộng rãi các thông tin cần thiết cho họ. Đánh bạc là dịch vụ khách hàng bỏ tiền mua mà không biết được giá trị thực, và nhiều người chơi thậm chí không biết đến xác suất thành công và tỷ lệ ăn tiền của một số trò chơi/máy chơi là bao nhiêu. Công bố thông tin này sẽ giúp loại bỏ ảo tưởng rằng người chơi có thể quyết định được vận may bằng trí khôn của mình, hay “quả đậm” sẽ tới sau khi thua nhiều, giúp các con bạc có thể đưa ra quyết định rút lui lý trí hơn.

Nhưng dù là giải pháp nào, sự thịnh suy của cờ bạc phụ thuộc chủ yếu vào người chơi. Khi người ta còn cầu mong sự giàu có nhờ vận may, thay vì thực lực, thì sẽ luôn có những con thiêu thân tán gia bại sản vì “kiếp đỏ đen”.

Những con số giật mình

Theo Bộ Công an, kết quả điều tra cho thấy từ 18-4-2015 đến 29-8-2017 có 42.956.715 tài khoản người chơi thực trên hệ thống Rikvip/Tip.club. Nếu trung bình một con bạc có ba tài khoản thì tổng số tương đương trên 14 triệu con bạc.

Điều tra bước đầu xác định, tổng số tiền đánh bạc nạp qua các cổng thanh toán là 9.583,2 tỉ đồng (342 tỉ đồng/tháng), trong đó, tiền từ thẻ viễn thông và thẻ game là 9.296 tỉ đồng, chiếm 97%; tiền từ các ngân hàng là 168 tỉ đồng, chiếm 1,75%. Tiền tham gia đánh bạc qua các đại lý được giao dịch trực tiếp bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản qua ngân hàng, bước đầu xác định khoảng 5.631,5 tỉ đồng.

Số tiền 9.583,2 tỉ đồng thu được qua các cổng thanh toán sẽ được phân chia cho các doanh nghiệp viễn thông, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán, doanh nghiệp phát hành thẻ game, nhóm đối tượng tổ chức và trả thưởng cho con bạc.

Trong đó, ước tính doanh nghiệp viễn thông hưởng khoảng 1.402 tỉ đồng; doanh nghiệp trung gian thanh toán hưởng khoảng 258,4 tỉ đồng; nhóm Nguyễn Văn Dương hưởng khoảng 1.600 tỉ đồng; nhóm Phan Sào Nam và Hoàng Thành Trung hưởng khoảng 1.850 tỉ đồng; 2.645 tỉ đồng trả thưởng cho con bạc.

Khắc Giang