Phục hồi, phát triển bền vững thị trường lao động

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị các đại biểu phân tích, làm rõ nguyên nhân tình hình thị trường lao động hiện nay - Ảnh: VGP

Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, các chính sách phục hồi và phát triển kinh tế của Quốc hội, Chính phủ đã tạo động lực cho khôi phục và phát triển sản xuất kinh doanh trong quý I/2022, đồng thời tác động tích cực đến lao động, việc làm, nhu cầu tuyển dụng lao động trong các doanh nghiệp.

Không để mất cân đối cung - cầu lao động cục bộ

Quý I/2022, dịch COVID-19 vẫn tác động tiêu cực tới hơn 16,9 triệu người (từ 15 tuổi trở lên), nhưng giảm 7,8 triệu lao động so với các IV/2021. Số lao động bị mất việc làm hiện còn 0,9 triệu người, chiếm 1,2% tổng số lao động.

Thị trường lao động những tháng đầu năm 2022 đã có những tín hiệu khởi sắc.

Số người từ 15 tuổi trở lên quay trở lại thị trường lao động ngày càng tăng góp phần phát triển nguồn cung lao động, theo chiều hướng phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động quay trở lại với chiều hướng phát triển tích cực, giảm tỷ trọng lao động trong ngành nông nghiệp và tăng lao động trong ngành dịch vụ, thương mại.

Cùng với đó, thu nhập của người lao động được cải thiện, tăng nhiều so với quý IV/2021 và cùng kỳ năm trước; số lao động thất nghiệp, thiếu việc làm giảm dần…

Theo báo cáo nhanh của các địa phương, nhu cầu tuyển dụng năm 2022 của doanh nghiệp gần 1,3 triệu lao động, tăng 18% so với năm 2021, nhưng vẫn thấp hơn so năm 2019, 2020. Nhu cầu tuyển dụng chủ yếu là lao động phổ thông, lao động không yêu cầu có bằng cấp chứng chỉ (chiếm 75%).

Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam Ngọ Duy Hiểu phát biểu tại cuộc họp - Ảnh: VGP/Đình Nam

Đáng chú ý, trong quý I/2022 có xảy ra sự thiếu hụt lao động cục bộ tại một số địa bàn, khu vực, với khoảng 120.000 lao động (gần 10% so với nhu cầu tuyển dụng), cao hơn những năm trước khoảng 2-3%, chủ yếu thiếu hụt lao động phổ thông chủ yếu ở ngành dệt may, lắp ráp linh kiện điện tử, chế biến gỗ và thiếu hụt ở một số ngành bị tác động mạnh, phải dừng hoạt động dài như du lịch, giáo dục...

Một số nguyên nhân chính thiếu hụt lao động như nhiều lao động chọn lập nghiệp tại quê hương, không quay trở lại nơi làm việc, chuyển đổi nghề. Bên cạnh đó, người lao động chưa được đào tạo để đáp ứng được tiêu chí mới của nhà tuyển dụng về trình độ, tay nghề… trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, chuyển đổi số.

Các chính sách thu hút, tuyển dụng của doanh nghiệp chưa hấp dẫn; chi phí sinh hoạt tại các tỉnh, thành phố lớn ngày càng cao, trong khi lương của người lao động thấp; công tác thông tin, kết nối cung - cầu lao động, dự báo tình hình thị trường lao động còn hạn chế…

Bộ LĐ-TB&XH đề xuất một số giải pháp để khắc phục tình trạng thiếu hụt lao động trong thời gian tới như hỗ trợ trực tiếp cho người lao động; hỗ trợ người sử dụng lao động thu hút, tuyển dụng lao động; đào tạo nâng cao chất lượng cung lao động; tổ chức kết nối cung-cầu lao động…

Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Văn Thanh cho biết việc kết nối cung cầu thị trường lao động trên quy mô liên tỉnh, liên vùng còn yếu - Ảnh: VGP/Đình Nam

 Nhu cầu lao động kỹ năng ngày càng tăng

Tại cuộc họp, các ý kiến đã tập trung phân tích, làm rõ nguyên nhân thiếu hụt lao động thời gian qua.

Theo đại diện Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Bộ LĐ-TB&XH, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết sau khi dịch bệnh được kiểm soát, các doanh nghiệp (DN) quay trở lại hoạt động đã xuất hiện tình trạng thiếu lao động phổ thông.

Các ý kiến cũng nhận định do nhu cầu chuyển dịch của các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam cũng như nhiều DN mở rộng quy mô sản xuất để đáp ứng đơn hàng đang tăng lên khiến tình trạng thiếu lao động kỹ năng càng rõ rệt.

Theo thời gian, số lao động phổ thông quay trở lại đã đáp ứng được yêu cầu sản xuất.

Bên cạnh đó, trong 6 tuần gần đây, do tỷ lệ người nhiễm COVID-19 tăng cao trong một khoảng thời gian ngắn, nhiều lao động bị nhiễm hoặc phải nghỉ chăm sóc con cái, người thân bị nhiễm, đã dẫn đến thiếu lao động, cả giản đơn lẫn kỹ năng, trong khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên, sau khi tình hình dịch bệnh giảm dần, thì số lao động quay trở lại làm việc tăng lên, từ đó giảm áp lực thiếu hụt lao động của DN.

Về tình trạng rút bảo hiểm xã hội 1 lần dồn vào một số thời điểm ở một số địa phương thời gian qua, đại diện Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Bộ LĐ-TB&XH, Ủy ban Xã hội của Quốc hội chia sẻ quan điểm cho rằng người lao động đang gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng dịch bệnh COVID-19, nhưng thống kê cho thấy tổng số người rút chỉ tăng nhẹ so với trung bình hàng năm.

Sau đợt dịch vừa qua, các địa phương, ban quản lý các khu công nghiệp, Bộ KH&ĐT, Bộ Xây dựng đang rà soát, khảo sát kỹ để có giải pháp cải thiện môi trường sống trong các khu nhà trọ của công nhân đi làm ở các khu công nghiệp tập trung.

Mặc dù một số địa phương đã có biện pháp cải thiện điều kiện sống, sinh hoạt của công nhân trong các khu nhà trọ nhưng các đại biểu cho rằng cần có các giải pháp căn bản, dài hạn về chính sách nhà ở cho công nhân.

Liên quan đến công tác đào tạo nghề, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Văn Thanh nhìn nhận chất lượng học viên vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của các DN lớn. Tỷ lệ các trường nghề đào tạo lao động để DN có thể sử dụng ngay, không phải đào tạo lại còn rất thấp.

"Do đặc điểm các khu công nghiệp lớn chỉ tập trung ở một số nơi, nhiều dự án đầu tư, xây dựng được triển khai đồng thời trên địa bàn nhiều tỉnh, thành phố, vì vậy, việc kết nối cung cầu thị trường lao động trên quy mô liên tỉnh, liên vùng còn yếu", Thứ trưởng Nguyễn Văn Thanh trao đổi thêm.

Về cải thiện thu nhập cho người lao động, vừa qua Hội đồng Tiền lương quốc gia đã quyết định tăng lương tối thiểu vùng thêm 6% so với hiện hành, là hợp lý, giúp cải thiện mức sống của người thu nhập thấp, đặc biệt là khối lao động phổ thông, bảo đảm quyền lợi của người lao động cũng như các DN.

Các ý kiến tại cuộc họp đề nghị cần có các chính cụ thể về nhà ở, hỗ trợ công nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho các DN tham gia xây dựng nhà ở, các thiết chế phục vụ công nhân - Ảnh: VGP/Đình Nam

Hỗ trợ kịp thời, thiết thực cho người lao động

Cuộc họp thống nhất trước mắt cần thực hiện tốt các nghị quyết, chỉ thị, quyết định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để hỗ trợ người lao động bị ảnh hưởng của dịch bệnh. Các địa phương nắm sát tình hình khó khăn của công nhân, nhất là những khó khăn ngắn hạn, trước mắt để có những hỗ trợ cần thiết, kịp thời. Đơn cử, như thông tin từ Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, VCCI, nhiều công nhân đã phải vay nặng lãi để trang trải cuộc sống khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh.

Bộ LĐ-TB&XH khẩn trương trình Chính phủ ban hành nghị định về mức lương tối thiểu.

Bộ KH&ĐT tiếp thu các ý kiến để hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý các khu công nghiệp, trong đó lưu ý các chính cụ thể về nhà ở, hỗ trợ công nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho các DN tham gia xây dựng nhà ở, các thiết chế phục vụ công nhân.

Bộ LĐ-TB&XH chủ trì, phối hợp với các địa phương, Ngân hàng Chính sách xã hội khẩn trương triển khai các gói hỗ trợ người lao động.

Về lâu dài, Bộ KH&ĐT phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng sớm nghiên cứu, hoàn thiện chiến lược thu hút đầu tư theo hướng tránh tình trạng các DN sử dụng nhiều lao động chỉ tập trung vào một số khu vực.

Bộ LĐ-TB&XH khẩn trương tổ chức thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2021-2030, căn cứ định hướng thu hút đầu tư để phối hợp chặt chẽ với các DN mở các ngành nghề mới theo xu hướng cách mạng công nghiệp 4.0; phối hợp chặt chẽ với Bộ NN&PTNT rà soát, có bước nâng cao hiệu quả hoạt động của các trung tâm đào tạo nghề nông thôn; khẩn trương thực hiện chuyển đôi số xây dựng nền tảng kết nối thị trường lao động.

Bộ LĐ-TB&XH phối hợp Bảo hiểm xã hội Việt Nam tiếp thu các ý kiến trong quá trình sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội, trong đó lưu ý các chế độ, chính sách thiết thực khuyến khích người lao động tham gia đóng bảo hiểm xã hội lâu dài, tránh tình trạng do các khó khăn trước mắt, ngắn hạn mà phải rút bảo hiểm xã hội 1 lần.