Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều đổi mới trong nhận thức về kiểm soát quyền lực, chú trọng ban hành các quy định về kiểm soát quyền lực nói chung và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ nói riêng để phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng. Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế - xã hội và phòng chống tham nhũng đã được đẩy mạnh, từng bước hoàn thiện, đã hình thành một bước cơ chế phòng ngừa chặt chẽ theo hướng bảo đảm không thể, không dám, không muốn và không cần tham nhũng.

Nhìn lại công tác phòng chống tham nhũng thời gian qua, Tiến sĩ Nguyễn Viết Thông, nguyên Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương, cho rằng, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã chỉ đạo mạnh mẽ, đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả để lại dấu ấn nổi bật, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Tuy nhiên, cơ chế kiểm soát quyền lực để phòng chống tham nhũng vẫn chậm được hoàn thiện, tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình còn hạn chế nên phần nào làm giảm hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng.

“Trước kia có Quy định 217, 218 của Bộ Chính trị về giám sát, phản biện xã hội, thực chất là quy định để nhân dân tham gia vào kiểm soát quyền lực, kể cả quyền lực của Đảng, Nhà nước, tổ chức xã hội, nhân dân được làm những gì vẫn chưa rõ”, Tiến sĩ Nguyễn Viết Thông nhận xét.

Điểm lại những vụ sai phạm đã được Ủy ban Kiểm tra Trung ương làm rõ và xử lý, cũng như các vụ án tham nhũng liên quan đến cán bộ cấp cao, các tướng lĩnh, có thể thấy, bên cạnh việc thiếu trách nhiệm buông lỏng lãnh đạo quản lý, nguyên nhân dẫn đến những vụ sai phạm tham nhũng lớn còn do các cá nhân đó đã lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được trao để trục lợi cá nhân. Đó chính là sự tha hóa quyền lực, mầm mống nảy sinh suy thoái tham nhũng.

Tiến sĩ Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, Bộ Công an cho rằng, muốn phòng chống tham nhũng có hiệu quả cần phải kiểm soát được quyền lực.

“Để đẩy lùi tha hóa tham nhũng, trước hết phải siết chặt hệ thống giám sát quyền lực. Tiếp đến, làm rõ trách nhiệm của cơ quan công quyền, của cá nhân những người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị. Luật pháp của ta hiện nay chưa quy định cụ thể, rõ ràng về quyền và trách nhiệm pháp lý họ phải chịu. Chúng ta phải sửa để pháp luật đảm bảo mỗi người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải có trách nhiệm cụ thể, khi họ sai có thể kiểm tra được ngay. Thứ nữa là đảm bảo cho cơ quan nhà nước hoạt động công khai minh bạch để người dân giám sát được. Nếu làm thành công, chắc chắn sẽ khắc phục được cơ bản tham nhũng, tha hóa”, Tiến sĩ Lê Văn Cương nêu quan điểm.

Nhiều chuyên gia cho rằng hiện nay chúng ta vẫn chưa kiểm soát được quyền lực nói chung và quyền lực liên quan đến phòng chống tiêu cực, tham nhũng nói riêng, các cơ chế, chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng ngân sách đầu tư công, mua sắm công, quản lý đất đai vẫn còn nhiều sơ hở. Trong khi đó, chúng ta lại chưa có cơ chế và các giải pháp rõ ràng về kiểm soát, phòng ngừa lạm dụng chức vụ, quyền hạn để vụ lợi trong ban hành và thực thi các chính sách.

Ông Lê Thanh Vân, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội cho rằng, vấn đề kiểm soát quyền lực mà gốc rễ là kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ của ta làm chưa tốt nên chưa tạo ra đội ngũ cán bộ đủ tâm, tài, trí, một lòng phụng sự đất nước, phục vụ nhân dân.

“Gốc rễ của mọi vấn đề chính là công tác nhân sự. Nếu chọn được cán bộ xứng đáng và hiền tài thì đội ngũ đó sẽ ban hành chính sách phù hợp để thúc đẩy xã hội phát triển. Có đội ngũ hiền tài thực sự, họ sẽ chủ trì để tổ chức thực thi chính sách pháp luật một cách nghiêm minh không có vi phạm. Và nếu có hiền tài, xử lý vi phạm sẽ công tâm, khách quan không còn oan sai. Bởi vậy, vai trò cốt tử chính là nhân sự”, ông Lê Thanh Vân khẳng định.

Quyền lực luôn hàm chứa nguy cơ tha hóa, không để tình trạng sự đã rồi mới xử lý kỷ luật như một số vụ việc gần đây, trước tiên cần có một cơ chế giám sát quyền lực để phát hiện, ngăn chặn những hành vi vi phạm có thể xảy ra. Cơ chế kiểm soát ấy phải đa chiều, đủ mạnh để không ai có thể lạm dụng quyền lực trong thực thi công vụ. Vì vậy, thời gian tới, các cơ quan chức năng cần tiếp tục có những giải pháp khả thi, hữu hiệu hơn nữa để công tác cán bộ được chính xác, chặt chẽ hơn cũng như thực hiện các giải pháp đồng bộ, cụ thể để phòng chống tham nhũng tiêu cực, nhất là trong các ngành, lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng./.