Hương vị trà Việt - nhìn từ “bữa ăn” thầm lặng của cây chè

Phú Thọ là tỉnh trung du miền núi phía Bắc, có điều kiện khí hậu, đất đai thuận lợi cho cây chè phát triển. Phú Thọ hiện đứng thứ 4 về diện tích, thứ 3 về sản lượng chè trong số các tỉnh sản xuất chè của cả nước. Năm 2016, diện tích trồng chè của tỉnh là 16,7 nghìn héc-ta, trong đó có 15,6 nghìn héc-ta diện tích chè cho sản phẩm. Tuy nhiên, đất trồng chè ở Phú Thọ chủ yếu là đất dốc, tầng đất canh tác mỏng chỉ từ 50- 70cm. Mùa mưa đất đai bị rửa trôi, xói mòn, mùa khô cây chè gặp hạn trầm trọng.

Mặt khác, qua nhiều năm canh tác, nay hàm lượng mùn trong đất cũng nghèo kiệt làm cho đất trở nên chai cứng, phá vỡ kết cấu đất, giảm độ xốp; hàm lượng các chất dinh dưỡng trung vi lượng thiếu hụt rất trầm trọng như canxi, magie, silic, lưu huỳnh, bo, kẽm, molipden, coban… Hệ quả là các vùng nguyên liệu chè lớn ở các huyện Thanh Sơn, Hạ Hòa, Đoan Hùng… năng suất, chất lượng búp chè giảm, sâu bệnh bùng phát, đặc biệt là ở những vùng chè xuất khẩu. Vì vậy, bên cạnh yếu tố “giống” thì việc cung cấp đầy đủ “dinh dưỡng” đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất, chất lượng búp chè.

Phân bón “đáng đồng tiền bát gạo”: Tốt chè, tốt cả đất!

Đánh giá về phân bón Văn Điển, kỹ sư Nguyễn Tiến Chinh – nguyên cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Bình, chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm hướng dẫn sử dụng phân bón cho cây công nghiệp, cho biết: Phân nung chảy Văn Điển được sản xuất từ 3 loại quặng: Apatít, secpentyl, sa thạch, với công nghệ nung chảy ở nhiệt độ 1.450^oC và làm lạnh đột ngột đã cho ra sản phẩm phân bón đa dinh dưỡng, ngoài thành phần dinh dưỡng chính là P₂O₅ hữu hiệu từ 15%-19% còn có nhiều chất dinh dưỡng khác rất cần thiết cho cây trồng như: Can xi (CaO) 28-34%, magie (MgO) 15-18% , silic (SiO₂) 24-32%. Ngoài ra, còn có các chất vi lượng khác như đồng, co ban, molipden, bo… rất cần thiết cho cây chè. Tổng thành phần dinh dưỡng có lợi cho cây trồng trong phân lân nung chảy Văn Điển đạt tới 97 - 98%.

Các dinh dưỡng này phối hợp với đạm urê, kali clorua được sản xuất trên dây chuyền hiện đại để sản xuất ra các dòng sản phẩm phân đa yếu tố NPK có chứa đầy đủ chất đa lượng (N-P-K), chất trung lượng (CaO, MgO, SiO₂, lưu huỳnh) và chất vi lượng (bo, kẽm, mangan, sắt, đồng, coban). Giàu chất kiềm và kiềm thổ nên phân bón này không chỉ giảm chua cho đất mà còn bồi dục đất và cải tạo lý hóa tính đất. Các chất magie giúp cho lá chè quang hợp lấy được nhiều ánh sáng, tổng hợp dinh dưỡng tập trung vào búp chè, chất silic giúp cho cây hình thành thuận lợi lớp cutin dưới mặt lá, hạn chế mất nước tăng khả năng chống hạn, kháng các loại sâu bệnh, các chất vi lượng tham gia cấu tạo các loại khoáng hòa tan, vitamin, tanil, tăng hương vị thơm, ngậy của búp chè.

Cách bón và lượng phân bón cho chè                                 

Để giúp nhà nông nắm bắt nhanh cách bón phân hiệu quả cho cây chè Phú Thọ, cũng như cây chè ở vùng trung du, miền núi phía Bắc, kỹ sư Nguyễn Tiến Chinh khuyến cáo công thức bón phân như sau:

Bón phân cho chè kỳ kiến thiết cơ bản:

Bón lót:  Sau khi làm đất kỹ, xẻ rạch cách nhau khoảng 1,2-1,4m. Đào rạch sâu rồi bón phân lót với lượng: Phân chuồng hoai mục 20-30tấn và 1,5- 2 ,0 tấn lân nung chảy Văn Điển để bón cho 1ha chè. Đây là phân bón có thành phần và hàm lượng dinh dưỡng cao nhất, khi được trộn đều và vùi sâu sẽ được phân giải dần nhằm ổn định độ pH đất, vừa để dành dinh dưỡng cho rễ ăn sâu trong nhiều năm sau.

Bón thúc: Trong 3 năm đầu, sử dụng phân ĐYTNPK 16:8:4, 10:7:3 trung bình mỗi năm bón 400-450 kg/ha, bón 2 lần vào tháng 2-3 và tháng 6- 7; bón cách gốc 20-25cm, làm cỏ kết hợp xới sâu lấp phân.

Bón phân cho chè kinh doanh (từ năm thứ 4 trở đi)

Căn cứ vào lượng búp, lá chè lấy đi mà xác định lượng phân bón.

Bón sâu hàng năm:

Bón vào những tháng cuối năm, khi trời khô rét. Đây là đợt bón phân cơ bản trong năm, cùng với việc đốn chè nhằm giúp cây bớt tiêu hao dinh dưỡng nuôi cành lá trong những tháng mùa Đông; cũng là để cây hồi sức và hồi phục bộ rễ sau gần 1 năm khai thác búp và lá non.  Mỗi héc-ta chè bón khoảng 500-700kg phân đa yếu tố NPK 5:10:3, 10:7:3, 10:10:5 hoặc 700-1000kg phân nung chảy Văn Điển và nhiều phân hữu cơ ủ mục. Tạo rạch sâu 5 - 7cm giữa 2 hàng chè, rải phân vào rạch, lấp đất, phủ rác sau đó mới đốn chè.

Bón thúc hằng năm:

Mỗi héc-ta chè bón khoảng 1.200 – 1.400kg/ha phân ĐYT NPK công thức 16:8:8, 16:8:4. hoặc 20:5:10, hoặc 22:5:11, hoặc 24:6:8

Có thể chia ra bón sau mỗi lứa chè, tốt nhất bón 3 đợt vào các tháng 2,3 tháng 5, 6 và tháng 8, 9. Khi tiết trời tạnh ráo (trước khi trời mưa hoặc sau mưa khi đất còn ẩm); không nên bón khi trời đang nắng hạn. Ghé lưỡi cuốc tạo rạch sâu 3-5cm giữa 2 hàng chè rồi rải phân vào rạch, sau đó lấp đất, phủ rác.

Phân bón đa yếu tố NPK Văn Điển có ưu điểm vượt trội về số loại chất dinh dưỡng, cân đối chất đa lượng, trung lượng, vi lượng theo nhu cầu nông học của cây chè, phân tan từ từ, hạn chế rửa trôi khi gặp mưa lớn, đồng thời còn cải tạo độ chua đất, cân bằng lại một số chất dinh dưỡng đã bị thiếu hụt, nghèo kiệt trong đất như vôi, magie, silic, vi lượng làm cho đất trồng chè màu mỡ thêm. giúp cây chè phát triển khỏe mạnh, cây tốt bền; cân đối bộ rễ với thân lá, búp, cành..., kháng được nhiều loại sâu bệnh như bọ xít muỗi, rầy xanh, nhện, rệp nên nhà nông thường chỉ dùng rất ít hoặc không dùng đến thuốc bảo vệ thực vật, tạo ra búp chè sạch, được thu hái nhiều lứa trong năm; năng suất chè tăng, đạt từ 22 – 25 tấn/ha/tăng gấp rưỡi so với bón phân bón khác, đặc biệt tỷ lệ búp loại I đạt 95% trở lên.   

Trao đổi với Tạp chí Nông Thôn Mới, kỹ sư Nguyễn Tiến Chinh chia sẻ thêm: Việc rạch đất bón phân cho chè nếu làm bằng tay sẽ gặp một số khó khăn. Vì vậy, nhiều bà con đã sáng tạo gắn lưỡi cày vào càng trước và bánh trước xe đạp thành công cụ cầm tay chuyên tạo rạch bón phân cho chè (xem ảnh). Sử dụng công cụ cải tiến vừa năng suất cao hơn mà người lao động ít bị nhức tay .

Thực tế tại vùng sản xuất chuyên canh chè ở tỉnh Phú Thọ, nhất là tại các vùng sản xuất nguyên liệu chè xuất khẩu như Công ty chè Phú Đa, Công ty chè Phú Bền, Công ty chè Phú Thọ, người trồng chè đều nhận thấy: Khi đã đầu tư đầy đủ số lượng phân theo hướng dẫn kỹ thuật thì cây chè sinh trưởng phát triển khỏe, cân đối về bộ rễ, thân lá, giúp cho búp chè lên đều, tăng mật độ búp non, đặc biệt tỷ lệ búp mù xoè giảm đi rất nhiều, búp mập, màu búp và lá xanh sáng bóng, có mùi thơm nhẹ.

Những tính chất trên đã góp phần tạo nên hương vị đặc sắc của “Trà Việt” trong việc xuất khẩu ra thị trường quốc tế.