Nhập nhằng “thu giá” và “thu phí”

Trong bối cảnh những bất ổn từ các trạm thu phí BOT gia tăng, đầu năm 2017, trong tất cả văn bản liên quan, Bộ Giao thông – Vận tải (GTVT) bất ngờ chuyển cách gọi “thu phí”  thành “thu giá” BOT. Cách gọi này khiến dư luận ngạc nhiên bởi “lạ tai” và cho rằng có sự nhập nhèm giữa 2 khái niệm, nhất là gần đây, hàng loạt biển hiệu trạm thu phí được thay bằng trạm thu giá.

Thay đổi để phù hợp với luật

Theo ông Đỗ Văn Quốc, Vụ trưởng Vụ Tài chính (Bộ GTVT), trước đây, các dự án BOT giao thông được quản lý dưới hình thức là phí, Bộ Tài chính là cơ quan có thẩm quyền ban hành mức phí và chế độ quản lý sử dụng.

Trong đó, mỗi dự án BOT được Bộ Tài chính ban hành một thông tư riêng để áp dụng thu phí cụ thể và mức phí nằm trong quy định chung tại Thông tư 159 năm 2013 của Bộ Tài chính.

Sau đó, việc chuyển đổi tên gọi từ phí sang giá thực hiện theo quy định của Luật Phí và lệ phí được Quốc hội thông qua năm 2015. Theo đó, từ 1-1-2017, phí đường bộ sẽ được chuyển sang cơ chế giá dịch vụ sử dụng đường bộ, được điều chỉnh bởi Luật Giá.

Cụ thể, Bộ GTVT là cơ quan có thẩm quyền ban hành mức giá trần (tối đa) đối với dịch vụ sử dụng đường bộ trên quốc lộ do Bộ GTVT quản lý; UBND cấp tỉnh quy định giá đối với đường địa phương.

Hiện mức giá cụ thể cho dịch vụ sử dụng đường bộ đối với từng dự án được Bộ GTVT và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án thống nhất tại hợp đồng dự án trên nguyên tắc không vượt mức giá tối đa quy định tại Thông tư 35 (năm 2016).

Như vậy, 2 cách gọi này khác nhau ở chỗ: Bộ GTVT sẽ là cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh giá khi có các yếu tố về giá biến động, thay vì thẩm quyền của Bộ Tài chính. Thực tế, từ đầu năm 2017 đến nay, Bộ GTVT là cơ quan ra quyết định đối với việc giảm mức thu đối với phương tiện tại các dự án BOT.

Tuy nhiên, cách giải thích của Bộ GTVT về cách gọi “thu giá” thay vì “thu phí” đã không thuyết phục được dư luận. Theo phân tích của các chuyên gia về ngôn ngữ, “thu giá” là một khái niệm vô nghĩa trong tiếng Việt, có thể thu phí, thu thuế, thu nợ… nhưng không thể “thu giá”, vì giá là biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hóa, dịch vụ, không phải là thứ có thể thu được.

Trong khi đó, phí là một từ có nghĩa trong tiếng Việt, được người dân hiểu rằng đó là tiền trả cho dịch vụ mà họ được hưởng. Hiện người dân vẫn đang sử dụng từ phí cho những dịch vụ không hề nằm trong danh mục phí, lệ phí như: phí môi giới, phí giao dịch, phí quản lý tài khoản ngân hàng…

Các chuyên gia cho rằng, việc tùy tiện đặt ra những cách gọi làm méo mó ngôn ngữ, làm biến dạng thông tin là biểu hiện sự áp đặt, đánh tráo khái niệm.

Nếu vào danh mục phí, lệ phí sẽ khó thu hút nhà đầu tư

Vậy bản chất vấn đề ở đây là gì? Ông Nguyễn Văn Huyện, Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho biết, “thu giá” hay “thu phí” không có gì khác nhau về mức thu, vẫn là khoản tiền trả cho việc sử dụng đường do doanh nghiệp cung cấp, là nguồn thu để các doanh nghiệp hoàn vốn theo hợp đồng BOT đã ký kết.

Mức thu này tăng hay giảm phụ thuộc vào lưu lượng phương tiện, doanh thu thực tế của trạm. Hơn nữa, hàng loạt trạm thu trước đây sẽ vẫn tiếp tục thu theo thông tư quy định mức thu, nộp, quản lý và sử dụng phí sử dụng đường bộ mà Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ban hành.

Vậy vì sao Bộ GTVT “cố tình” chuyển cách gọi thành “thu giá”? Theo TS Nguyễn Sỹ Dũng, phí BOT không có trong danh mục phí được ban hành kèm theo luật và đưa phí BOT vào danh mục phí có thể tạo ra xung đột với phí bảo trì đường bộ đã có trong danh mục.

Hơn nữa, bản chất của việc Bộ GTVT muốn chuyển cách gọi thành “thu giá” là bởi các quy định chặt chẽ của Luật Phí và lệ phí khiến rất khó để thu hút các nhà đầu tư cho các dự án BOT. Nhằm tạo điều kiện cho các nhà đầu tư hoàn vốn theo hợp đồng đã ký thì cần linh hoạt điều chỉnh giá theo thực tế doanh thu. Tuy nhiên, việc sử dụng từ “thu giá” là không đúng.

Việc sử dụng từ “thu phí” thì không sai về mặt ngữ nghĩa nhưng nếu muốn phù hợp với các quy định hiện hành, Bộ GTVT cần kiến nghị Quốc hội bổ sung phí BOT vào danh mục phí, đồng thời sửa đổi, bổ sung Luật Phí và lệ phí theo hướng tạo khuyến khích cho các nhà đầu tư, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa người dân, nhà nước và nhà đầu tư.

– Phí là khoản tiền mà tổ chức, cá nhân phải trả nhằm cơ bản bù đắp chi phí mang tính phục vụ khi được cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao cung cấp dịch vụ công (Khoản 1, Điều 3,  Luật Phí và lệ phí). Phí nằm trong danh mục ban hành kèm theo luật.

– Khi chuyển từ phí và lệ phí sang cơ chế giá, các dịch vụ sẽ sử dụng phương pháp tính giá theo Luật Giá. Nhà nước sẽ không trực tiếp hỗ trợ đối với các dịch vụ này. Trong đó, đối với các nhóm mặt hàng Nhà nước còn định giá, sẽ tính đúng tính đủ chi phí cung ứng dịch vụ, trường hợp cần tăng giá thì phải thực hiện có lộ trình. Đối với giá các dịch vụ Nhà nước không định giá thì thực hiện theo cơ chế thị trường.

Theo SGGP