Ở Sơn La, người dân hai huyện Phù Yên và Bắc Yên có thú ăn các loại côn trùng, đặc biệt là bọ xít từ hàng ngàn năm nay. Món ăn này đặc trưng và thân quen đến nỗi đã trở thành món ăn hàng ngày trong bữa cơm của họ.

Đến Phù Yên và Bắc Yên vào dịp tháng 4 đến tháng 6, thực khách có thể dễ dàng được ăn bọ xít ở bất kỳ quán nào, từ nhà hàng sang trọng đến quán lá bình dân, bởi đó là mùa nhãn ra hoa, kết trái, cũng là mùa bọ xít nhãn sinh sản rất mạnh.

Dọc hai bên quốc lộ 37 qua xứ Phù Yên, Bắc Yên bạt ngàn vườn nhãn. Nhãn được trồng ven suối, sườn đồi, trong vườn nhà, nhãn mọc kín cả sân vườn trụ sở công an huyện, huyện ủy, UBND huyện, trạm y tế, trường học…

Mùa này, người Thái ở các làng bản, từ trẻ con đến người lớn rủ nhau mang vợt, mang túi đi bắt bọ xít về ăn, đem bán kiếm tiền.

Cứ chiều đến, anh em cán bộ công tác ở huyện, ở nội trú cùng nhau đi bắt bọ xít trên những cây nhãn về nhậu, ăn với cơm, vừa ngon miệng lại đỡ tốn tiền mua thức ăn.

Có nhiều cách bắt bọ xít nhãn hiệu quả. Khi bọ xít còn non, chỉ cần tẩm nước măng chua hơ lên cây nhãn, chúng sẽ tự rơi xuống đất. Người ta dùng chiếc nẹp tre kẹp từng con bỏ vào túi.

Với bọ xít già đã mọc cánh, phải dùng vợt gắn vào chiếc sào dài chụp lên chùm hoa nhãn lắc cho chúng bay lên chui vào vợt, hoặc buộc móc sắt vào sào tre, giật mạnh cành nhãn cho chúng rơi xuống. Con nào rơi xuống đất phải nhanh tay nhặt liền kẻo chúng bay mất.

Hết mùa nhãn, đồng bào Thái nơi đây lại xài món bọ xít đen bắt ở ruộng lúa. Bọ xít đen chỉ nhỉnh hơn con ruồi một chút, là nỗi kinh hoàng của nông dân vùng đồng bằng, tuy nhiên, chúng lại là đặc sản của xứ Phù Yên, Bắc Yên. Bọ xít đen càng nhiều ở ruộng thì đồng bào nơi đây càng thích vì không sợ đói kém.

Theo “giới nhậu nhẹt”, việc bắt bọ xít đen ở ruộng rất kỳ công, tốn sức, vì chúng rất nhỏ, phải vạch từng gốc lúa rồi nhặt từng con một. Tuy nhiên, giống bọ xít đen ở lúa lại cực ngon, được các nhà hàng thu mua với giá 200 – 300 ngàn đồng/kg, trong khi bọ xít nhãn chỉ trên dưới trăm ngàn một kilogam.

Đồng bào Thái nơi đây chế biến bọ xít cực kỳ đơn giản. Để nguyên con bọ xít, họ ngâm vào nước muối, sau đó đổ vào nước măng chua, đun cạn nước, rồi vớt ra rổ, để ráo nước.

Điều đặc biệt là không phải ướp bọ xít với gia vị gì, kể cả mắm, muối, mì chính. Khi ăn, đổ dầu lưng chảo, rồi xúc bọ xít vào rá sắt, nhúng vào dầu sôi một lát, rồi nhấc ra đĩa là xong.

Gia vị duy nhất ăn với bọ xít là lá chanh thái chỉ và một chút nước cốt chanh. Bản thân con bọ xít đã mang đủ các vị cay, mặn, ngọt, bùi…

Kiều Thảo