Vùng ngọt hóa Cà Mau: Nan giải bài toán sụt lún do hạn hán

Do ảnh hưởng nắng nóng, khô hạn, sáng 15/3/2020, tuyến đường Co Xáng – Cơi 5 – Đá Bạc, Trần Văn Thời, Cà Mau tiếp tục bị sụt lún nghiêm trọng, cắt đứt giao thông về Khu Di tích Lịch sử Quốc gia Hòn Đá Bạc. Đây là lần sụt lún mới nhất, trong chuỗi hơn 1.000 điểm sụt lún kéo dài từ trước Tết Nguyên đán đến nay khiến người dân vùng ngọt hóa lo lắng bởi hiểm nguy chưa có dấu hiệu dừng lại.

 Sụt lún không có điểm dừng

Vụ sụt lún sáng 15/3/2020 dài đến 35m, sâu 2,5 có nơi rộng 8m. Nguyên nhân được xác định do hạn hán, đất bị co nhót, nền đất yếu nên đẩy bùn ra lòng kênh gây ra sụt lún. Theo UBND xã Khánh Bình Tây huyện Trần Văn Thời Cà Mau, tuyến đường Co Xáng – Cơi 5 – Đá Bạc, hiện đã có rất nhiều đoạn rạn nứt, nguy cơ sụt lún cao. Tất cả, đều do con kênh Cơi 5 cạnh nó đã cạn kiệt nước vì khô hạn.

Từ đầu mùa khô đến nay, hạn hán đang làm các con sông ngòi huyện Trần Văn Thời đang dần trơ đáy, hiện tượng sụt lún sạt lở xảy ra hàng ngày, lan rộng qui mô lớn trên vùng ngọt hóa duy nhất của Cà Mau. Dự báo, thiên tai này sẽ còn kéo dài do hạn hán năm nay sẽ kéo dài, mùa mưa đến muộn.

Văn phòng UBND tỉnh Cà Mau thông tin, đến ngày 10/3/2020 đã có hơn 1.000 điểm sụt lún sạt lở đất, chủ yếu ở ven các sông kênh rạch khô cạn với chiều dài hơn 22km mà chưa có dấu hiện dừng lại. Nhiều xã diễn biến phức tạp như Khánh Bình Tây, Khánh Bình Tây Bắc làm hư hỏng hàng trăm tuyến đường bê-tông cốt thép, đường giao thông liên xã, liên ấp, liên gia, đường dân sinh của tất cả nơi. Nhiều công trình trọng điểm lớn cũng chịu chung số phận như đường Tắc Thủ – Vàm Đá Bạc (trị giá hơn 700 tỷ mới đưa vào sử dụng 1 năm) đoạn qua xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời, Cà Mau bị hai lần sụp lún nghiêm trọng với chiều dài hơn 50m, sâu có nơi đến 3m. Nhiều đoạn khác  đang bị nứt, sắp sụt khiến nhiều người dân lo lắng.

Ngay tuyến đường đê biển Tây (thuộc địa bàn ấp Kinh Hòn, xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau) được đầu tư sửa chữa 1.700 tỷ đồng vừa nghiệm thu cũng không thoát khỏi số phận. Trong tháng 02/2020 cũng đã bị sụt lún hai lần với tổng chiều dài hơn 200m, điểm bị sụt sâu nhất là trên 2,5m. Gần đó, trăm mét đường đang có dấu hiệu nứt. Đang sắp sụt, lún.

Trông ngóng… ông trời

Ông Sáu Lê, 69 tuổi sống gần điểm sụt lún trên đường Cơi 5-Vàm Đá Bạc, nơi vừa xảy ra vụ sụt lún cho hay, con đường này đã làm 15 năm qua và chưa từng có hiện tượng này. Năm nay do hạn nhanh, sông ngòi kênh rạch vùng này đều khô cạn tận đáy nên đất bị khô giòn, gãy khiến các con đường đi ven kênh sông cạn nước chịu chung số phận lở, sụt, lún.

PGS-TS Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu về biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ đánh giá, hạn hán năm nay đến nhanh khiến lượng nước trong đất thoát đi nhanh chóng, dẫn đến nền đất bị khô nhót, dẫn đến biến dạng, lòng đất rỗng ruột, tụt xuống kéo theo hiện tượng sụt lún sạt lở hàng loạt trên diện rộng. Giải pháp nhanh, rẻ đó là bổ sung độ ẩm ướt vốn có của đất để tránh chúng bị biến dạng cong vênh. Nên chấp nhận đưa nước mặn vào giữ ẩm để đất hút nước nở ra trạng thái ban đầu, ổn định lại móng nền.

Đồng tình với ý kiến trên, ngày 25/02/2020 tại Hội nghị bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn cho Cà Mau do hạn mặn, ông Trần Tân Văn – Viện trưởng Viện Khoa học Địa Chất và Khoáng sản Việt Nam khẳng định: “Không có lỗi kỹ thuật trong thiết kế thi công con đường Tắc Thủ – Đá Bạc, mà nguyên nhân sụt lún là do hạn hán đến nhanh khiến đất nền bị co ngót. Do là vùng đất mới hình thành từ bùn đất, mùa khô đất nhanh mất nước làm cho kết cấu trong đất bị khô co lại gây sụt lún”. Nhiều chuyên gia đầu ngành đã hiến kế tại Hội nghị: “Nguy cơ sụt, sạt lở do khô hạn đã rõ ràng và cấp bách, giải pháp đưa nước mặn vào một số tuyến, trục kênh để giữ chân, cân bằng mực nước và áp suất trong đất. Tuy nhiên cần khảo sát kỹ mức độ đưa vào bao nhiêu để đạt hiệu quả để vừa chống sụt lở nhưng vẫn bảo vệ được vùng ngọt hóa đặc hữu vốn có”.

Còn theo ông Lê Văn Sử – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau thì, sự cố Cống Vàm Thuật bị rò rỉ vào tháng 01/2020, cho thấy lượng nước mặn lọt vào vô tình đã giữ chân được đất, ngăn chặn được tình trạng sụt lún đang xảy ra ở xã Khánh Hải huyện Trần Văn Thời. Vì vậy, Cà Mau đã gấp rút nghiên cứu ngăn chặn tình trạng lún sụt lở đang diễn ra hàng ngày trên vùng ngọt hóa Trần Văn Thời bằng cách đưa một lượng nhỏ nước mặn vào vùng ngọt.

Tuy nhiên, ngày 26/02/2020, sau khi bàn bạc thống nhất, Thường vụ tỉnh ủy Cà Mau đã thống nhất bác bỏ phương án đưa nước mặn vào vùng ngọt hóa để ngăn chặn sụt lún do lo ngại nước mặn sẽ phá hủy hệ sinh thái ngọt ở huyện Trần Văn Thời, không thể khôi phục vào mùa tới. Điều này sẽ ảnh hưởng lớn đến công sức nhiều năm gìn giữ hệ sinh thái độc đáo nơi đây.

Theo dự báo của cơ quan chức năng, mùa mưa năm 2020  sẽ đến trễ, hạn hán có thể kéo dài đến hết tháng 5/2020. Nước ngọt sông Cái Lớn, Cái Bé Kiên Giang không thể về tới vùng này, nên giải pháp trước mắt, chỉ trông chờ  vào… mưa xuống. Xem ra, bài toán ngăn chặn sạt lở ở Cà Mau vẫn chưa có lời giải đáp.

Bài, ảnh: Hoàng Quân