Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trong lĩnh vực chăn nuôi, cả nước hiện có khoảng 5-6 triệu hộ gia đình có hoạt động chăn nuôi và 23.500 trang trại chăn nuôi tập trung với khối lượng nguồn thải ra môi trường khoảng 84,5 triệu tấn/năm. Trong đó, chỉ khoảng 20% được sử dụng hiệu quả làm khí sinh học, ủ phân, nuôi trùn, cho cá ăn... còn lại 80% lượng chất thải chăn nuôi thải ra môi trường.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Nguyễn Thị Thanh Thủy, Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho biết: Trong quá trình sản xuất nông nghiệp, đa phần mới chỉ chú trọng đến tăng năng suất chứ chưa quan tâm đến lượng dư thừa đầu vào của quá trình sản xuất, chưa quan tâm đến phân bón hữu cơ để bồi dưỡng, tăng kết cấu đất, bảo vệ đa dạng sinh học. Nhiều cơ sở sản xuất còn nhỏ lẻ, gây lãng phí các phụ phẩm nông nghiệp, chất thải chăn nuôi, gây ô nhiễm môi trường. Việc lạm dụng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật trong trồng trọt và gia tăng chất thải từ chăn nuôi đang đe dọa chất lượng môi trường.

Về khía cạnh thích ứng, nông nghiệp là một trong những tác nhân chính gây nên biến đổi khí hậu khi phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực này chiếm 18% tổng lượng phát thải. Lượng phát thải dự kiến sẽ lên tới 120 triệu tấn CO2 vào năm 2030, trong đó có tới một nửa xuất phát từ ngành Lúa gạo. Việt Nam đã có cam kết mạnh mẽ tại COP26 đạt mức phát thải rộng bằng "0" vào năm 2050, giảm khí thải metal 30% tính đến năm 2030 và đây là thách thức đối với ngành Lúa gạo Việt Nam nói riêng và ngành Nông nghiệp nói chung.

Tổng khối lượng phụ phẩm năm 2020 của cả nước là trên 156,8 triệu tấn. Nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn gắn với tăng trưởng xanh, phụ phẩm trong nông, lâm, thủy sản phải được xem là nguồn tài nguyên tái tạo, chứ không phải là chất thải. Nguồn nguyên liệu này cần được xem là đầu vào quan trọng, kéo dài chuỗi giá trị gia tăng trong nông nghiệp.

Trong những năm qua, nông nghiệp Việt Nam đã có bước chuyển mình mạnh mẽ; sản xuất nông nghiệp theo hướng thị trường, mang lại giá trị gia tăng cao cho người sản xuất. Tuy nhiên, quá trình sản xuất nông nghiệp cũng tạo ra một lượng phụ phẩm lớn. Nguồn tài nguyên này nếu được khai thác, sử dụng tốt sẽ không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường.

Trước những thách thức về ô nhiễm môi trường, thâm dụng tài nguyên từ sản xuất nông nghiệp, tương lai nông nghiệp Việt Nam cần phải dựa vào tri thức nhiều hơn, trong bối cảnh phát triển nông nghiệp tuần hoàn đã và đang trở thành xu hướng của các quốc gia. Nông nghiệp tuần hoàn đã được nhiều nước áp dụng, nhưng còn khá mới mẻ tại Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp. Vì thế, cần phải có một lộ trình thực hiện cụ thể nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp tuần hoàn.

Tại hội thảo, các đại biểu trong nước và quốc tế đã cùng chia sẻ kinh nghiệm xử lý phụ phẩm trong quá trình sản xuất nông nghiệp và quá trình phát triển phụ phẩm nông nghiệp, mô hình nông nghiệp bền vững của một số nước. Đồng thời, thông tin, kinh nghiệm trong nước và quốc tế về việc xử lý, sử dụng phụ phẩm trong nông nghiệp tuần hoàn; đề xuất các giải pháp, cơ chế, chính sách, quản lý và sử dụng hiệu quả phụ phẩm nông nghiệp trong quá trình sản xuất, chế biến nông lâm nghiệp.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho biết: Trong lĩnh vực thủy sản, có nhiều công ty chế biến phụ phẩm thành mặt hàng có giá trị cao. Điển hình như Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn ở tỉnh Đồng Tháp, Công ty cổ phần Việt Nam Food, Công ty cổ phần Sao Mai… đã đầu tư công nghệ hiện đại chế biến từ phụ phẩm thủy sản thành bột cá - nguyên liệu cho thức ăn chăn nuôi, collagen và gelatin từ da cá tra, snack da cá tra, dầu ăn từ mỡ cá tra, đạm thủy phân từ cá tra… những nguyên liệu này được tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Hiện nay, ngành chế biến phụ phẩm thủy sản ở nước ta hiện nay chỉ đạt khoảng 275 triệu USD năm 2020, nhưng nếu khai thác hết nguồn phụ phẩm gần 1 triệu tấn của ngành Thủy sản bằng các công nghệ cao thì có thể thu về từ 4-5 tỷ USD - một giá trị khá lớn.