Việt Nam đang tiến dần đến mục tiêu “gỡ thẻ vàng” của EC

Tích cực vào cuộc của cả hệ thống chính trị

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), trước những khuyến nghị của EC về IUU, Việt Nam tiếp tục khẳng định cam kết mạnh mẽ trong việc chống khai thác  IUU, tiến tới hài hòa quy định quốc tế và phát triển bền vững ngành khai thác  thủy sản.  

Điều này thể hiện qua việc Thường trực Ban Bí thư đã ban hành Văn  bản số 81-CV/TW ngày 20/3/2020 về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu  quả công tác phòng, chống khai thác IUU; coi đây là nhiệm vụ ưu tiên, cấp bách  tại địa phương. Lãnh đạo cấp cao của Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ đã có  nhiều cuộc tiếp xúc, trao đổi với lãnh đạo cấp cao của Liên minh Châu Âu về  cam kết, nỗ lực, quyết tâm chính trị của Việt Nam về chống khai thác IUU. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ban, ngành có liên quan đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và thường xuyên tổ chức các cuộc họp,  các Đoàn công tác kiểm tra, chỉ đạo, đôn đốc hướng dẫn địa phương thực hiện  và chuẩn bị nội dung, kế hoạch tiếp và làm việc với Đoàn Thanh tra của EC lần  thứ 4 đảm bảo đạt kết quả tốt nhất; … 

Đối với 28 tỉnh, thành phố ven biển trực thuộc Trung ương cũng đã thành lập,  kiện toàn Ban chỉ đạo IUU của tỉnh, ban hành Nghị quyết, Chỉ thị, cơ chế, chính  sách để nâng cao hiệu quả chống khai thác IUU, như: Hỗ trợ kinh phí cho ngư  dân lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), bố trí nguồn lực tại cảng cá  để kiểm soát sản lượng khai thác thủy sản cập cảng (cả khai thác trong nước và  nhập khẩu); tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, kiểm điểm trách nhiệm các tổ  chức, cá nhân liên quan chưa hoàn thành nhiệm vụ được giao để tàu cá địa  phương tiếp tục vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài  theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 265/CĐ-TTg… 

Song song với đó, công tác thông tin truyền thông, tuyên truyền, tập huấn về chống khai  thác IUU được đẩy mạnh từ Trung ương đến địa phương cả trong nước với  nhiều hình thức đa dạng  như truyền hình, phát thanh, báo giấy, báo điện tử, pano, áp phích, sổ tay, thư kêu gọi, phân công cán bộ cơ sở phụ trách một số hộ gia  đình để tuyên truyền, vận động ngư dân không vi phạm khai thác IUU…) và trên  các diễn đàn quốc tế, trong đó có sự tham gia tích cực của các Hội, Hiệp hội  thủy sản, cộng đồng doanh nghiệp, cộng đồng ngư dân. 

Đạt được nhiều kết quả quan trọng

Về khung pháp lý:

Bộ NN&PTNT đã phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban của Quốc  hội, các cơ quan của Chính phủ để nội luật hóa các quy định của EC về chống  khai thác IUU và Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua Luật Thủy sản vào tháng 11 năm 2017. Chính phủ ban hành 2 Nghị định, Bộ NN& PTNT ban hành 8 Thông tư hướng dẫn và đến năm 2019 khung pháp lý cơ bản  đã được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu chống khai thác IUU.  

Hiện nay, Bộ đang tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung phù hợp thực tiễn nghề  cá Việt Nam và quy định quốc tế theo khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra lần  thứ 3 Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT đã xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban  hành các chương trình, đề án, quy hoạch để phát triển ngành thủy sản bền vững, có trách nhiệm, hội nhập quốc tế và chống khai thác IUU để thực hiện có hiệu  quả Chiến lược phát triển thủy sản Việt nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm  2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 339/QĐ-TTg  ngày 11/3/2021. 

 Về quản lý đội tàu, theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá

 Thực hiện khuyến nghị của EC về cắt giảm số lượng tàu cá và cường lực  khai thác, Bộ NN&PTNT đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các địa phương rà soát lại toàn bộ số lượng tàu cá, cập nhật dữ liệu tàu cá vào cơ  sở dữ liệu nghề cá quốc gia VNFishbase. Theo đó, đã có 26/28 tỉnh, thành phố ven biển trực thuộc Trung ương thực  hiện xong việc rà soát, kiểm kê tàu cá hiện có tại địa phương, xác định hạn ngạch khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ và vùng lộng theo quy định của Điều 49 Luật Thủy sản năm 2017. Kết quả rà soát đến tháng 12/2022 cả nước có 86.820 tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên (giảm 9.789 chiếc so với năm 2019), trong đó có 30.091 tàu cá có chiều dài từ 15m (giảm 1.206 chiếc so với năm 2019). Tổng số hạn ngạch đã xác định và công bố là 84.125 giấy phép. Tổng số tàu cá từ 15m trở lên đã  được cấp phép còn hạn là 27.810/29.489 chiếc đã đăng ký và cập nhật lên cơ sở dữ liệu VNFishbase (đạt 94,3%). 

Đối với việc theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển: Hệ thống giám sát tàu cá đã được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến  địa phương, chia sẻ, kết nối giữa các cơ quan, đơn vị chức năng liên quan; tổ chức trực ban 24/24 giờ theo dõi, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển. Tính đến nay, đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đạt 97,65% (28.797/29.489 tàu cá). Số lượng tàu cá chưa lắp đặt thiết bị VMS đã được các địa phương lập danh sách để theo dõi, quản lý (hầu hết là các tàu cá đang nằm bờ, ngưng hoạt động và thuộc diện chờ  giải bản, xóa đăng ký…). 

Công tác theo dõi, kiểm tra, kiểm soát tàu cá tại cảng cá đã thực hiện  theo quy định tại Thông tư số 21/2018/TT-BNNPTNT như: Tàu cá trước khi  cập cảng đã nắm quy định phải thông báo trước khi cập cảng; ghi, nộp Báo cáo,  Nhật ký khai thác thủy sản; Ban Quản lý cảng cá, Văn phòng thanh tra, kiểm  tra, kiểm soát nghề cá tổ chức ghi chép, lập hồ sơ kiểm tra tàu cá ra vào cảng,  giám sát sản lượng thủy sản từ khai thác bốc dỡ qua cảng; Văn phòng thanh  tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá khai thác, sử dụng cơ sở dữ liệu nghề cá quốc  gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá, truy cập danh sách tàu cá khai thác  IUU để kiểm soát hành vi khai thác IUU… 

Về chứng nhận sản lượng và truy xuất nguồn gốc thuỷ sản  

Công tác chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác đã tổ chức triển khai thực hiện theo quy định của Luật Thủy sản, Hiệp định về các biện pháp quốc gia có cảng (Hiệp định PSMA) cơ bản đáp ứng yêu cầu, cụ thể như: Thực hiện truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước được kiểm  soát theo chuỗi qua cơ chế xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác đảm bảo thống nhất với hồ sơ kiểm soát tàu ra vào cảng, công tác xác nhận tại 53 cảng cá chỉ định, chứng nhận tại Chi cục Thủy sản, cấp chứng thư xuất  khẩu và kiểm soát nguyên liệu tại các nhà máy chế biến. Việc kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu từ  nước ngoài đã được tăng cường, đảm bảo theo quy định của pháp luật Việt Nam  và cơ bản đáp ứng được quy định của Hiệp định PSMA. Đối với hàng nhập khẩu bằng công-ten-nơ, đã tiến hành sửa đổi các quy định kiểm soát theo loài, trong đó thời gian trước mắt sẽ kiểm soát chặt chẽ đối với cá cờ kiếm. Yêu cầu các dữ liệu đầu vào về nguồn gốc, cơ chế chia sẻ thông tin giữa các cơ quan chức năng nhằm thiết lập cơ sở dữ  liệu phục vụ cho công kiểm soát và hậu kiểm đối với nguồn gốc của các loài có  nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu vào Việt Nam. 

Về thực thi pháp luật và xử lý vi phạm 

Các lực lượng thực thi pháp luật trên biển (Hải quân, Cảnh sát biển,  Kiểm ngư) tuần tra, kiểm tra, kiểm soát tại các vùng biển giáp ranh, chồng lấn, các vùng trọng điểm để ngăn chặn, xử lý tàu cá có hành vi vi phạm. Đến nay đã  ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm ở các nước, quốc đảo Thái Bình Dương. Các địa phương đã làm tốt, giảm đáng kể các vụ việc vi phạm như: Phú  Yên, Tiền Giang. Các tỉnh vẫn còn tình trạng vi phạm như Bình Thuận, Bình  Định, Khánh Hòa, Bến Tre, Kiên Giang. 

Công tác thực thi pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi khai thác IUU đã được triển khai tích cực tại nhiều địa phương và các lực lượng thực thi pháp luật trên  biển: Năm 2020 xử phạt trên 2.000 vụ với tổng số tiền xử phạt trên 61 tỷ  đồng. Năm 2021 là gần 1.700 vụ với tổng số trên 21 tỷ đồng. Năm  2022 xử phạt gần 1.000 vụ với tổng số trên 16 tỷ đồng. Từ đầu năm 2023 đến  nay, xử phạt 2.111 vụ với số tiền là trên 44 tỷ đồng. 

Tình hình tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài đã giảm dần qua các năm sau khi bị cảnh báo “Thẻ vàng”;  từ đầu năm 2023 đến ngày 13/9/2023, tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở  vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý đã giảm 84,35% so với năm 2016; trong đó đã ngăn chặn, chấm dứt tàu cá vi phạm các nước, quốc đảo Thái Bình Dương  từ năm 2018 đến nay. 

Ngoài những kết quả trên Việt Nam còn tăng cường hợp tác quốc tế với các nước trong khu vực chống khai thác IUU như Tuyên bố chung về Hợp tác quốc tế tự  nguyện chống khai thác IUU với Indoneisa; Biên bản ghi nhớ về sử dụng đường  dây nóng chống khai thác IUU với Bru-nei Dra-ru-sa-lam; Ký kết Bản ghi nhớ (MOU) về chống đánh bắt cá bất hợp pháp, không  báo cáo và không theo quy định giữa Bộ NN&PTNT Việt Nam và Bộ Nông nghiệp và Tài nguyên nước Australia. MOU với Hoa Kỳ về thực thi pháp luật chống khai thác IUU…