
Dấu ấn linh vật rắn trong đời sống con người

Biểu tượng rắn trong văn hóa Việt
Trong văn hóa Việt Nam, rắn hay còn gọi là Tỵ - giữ vị trí thứ 6 trong số 12 con giáp, là loài vật có thân hình uốn lượn mềm mại, tượng trưng cho sự linh hoạt, thông minh và khôn ngoan.
Theo quan niệm của người Việt, hình tượng rắn xuất hiện rất đa dạng với những biến thể khác nhau, như rắn, trăn, chằn tinh, giao long, thuồng luồng, thậm chí là rồng… Hình tượng rắn đại diện cho sự biến đổi và tái sinh, giống như rắn lột xác để tái sinh, con người cũng cần phải không ngừng đổi mới, vượt qua giới hạn của bản thân để trở nên tốt đẹp hơn. Do đó, chúng còn được xem là biểu tượng của sự sống lâu, sức khỏe dồi dào và may mắn.
Trong dòng chảy văn hóa Việt Nam, hình ảnh rắn xuất hiện khá nhiều trong chuyện dân gian, trò chơi của con trẻ và trong tín ngưỡng dân gian của người Việt Nam… Có thể kể đến những câu chuyện huyền thoại của người Việt như: Sự tích thánh Linh Lang, Sự tích Hồ Ba Bể, Thạch Sanh, Rắn báo oán, ông Dài, ông Cộc… hay Lấy chồng rắn trong truyện cổ Chăm. Đặc biệt truyện “Con Rồng cháu Tiên” - đây là huyền thoại chim tổ và huyền thoại rắn bố để trở thành mẹ tiên Âu, bố rồng Lạc sinh ra bọc trứng, nở trăm con - cội nguồn của người Việt ngày nay…
Tục thờ thần rắn ở Việt Nam khá phổ biến. Ở Bắc bộ, tục thờ thần rắn thể hiện qua hệ thống đền thờ rắn ở dọc theo các con sông lớn có đến 316 ngôi đền thờ thần rắn, các ngôi đền này đều thờ một cặp rắn là “Ông Dài, Ông Cộc” và qua các di tích, lễ hội như Thần tích và hội làng Linh Đàm thờ vị thủy thần Bảo Ninh; Hội làng Thủ Lệ, Hội làng Nhật Tân cũng thể hiện những dấu vết của tín ngưỡng thờ rắn; Hội làng Yên Nội (Từ Liêm, Hà Nội) thờ Thổ Lệnh Bạch Hạc Tam Giang; Hội làng và truyền thuyết Thánh Tam Giang ở Bắc Ninh.
Tại khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nam Bộ, rắn cũng là một vị thần được thờ chính của người Chăm ở khu vực Ninh Thuận và Bình Thuận, với hình tượng con rắn thần Naga. Người Khmer Nam Bộ cũng thờ thần rắn Naga nhưng với niềm tin thần là người làm chủ nguồn nước, sẽ tạo ra mưa thuận gió hòa cho các cư dân nông nghiệp lúa nước, vì theo họ thì Naga cũng có nghĩa là thần mưa, tạo mưa cho vạn vật sinh sôi. Khu vực miền Trung bộ, tín ngưỡng thờ thần rắn cũng được nhiều dân tộc tôn thờ và xem đó là một con vật linh thiêng, có thể hô phong hoán vũ. Người Mường ở Thanh Hóa có một ngôi đền thờ thần Rắn được biết đến hiện nay ở thôn Lương Ngọc, xã Cẩm Lương, huyện Cẩm Thủy, tương truyền, cá ở suối cá thần do một thần Rắn bảo hộ, che chở.
Trong lĩnh vực phong thủy, linh vật rắn đại diện cho nguồn năng lượng mạnh mẽ và bí ẩn. Nó được xem là vị thần bảo hộ, mang lại sự thịnh vượng và bình an cho gia chủ. Hình ảnh rắn uốn lượn thường được sử dụng trong trang trí với niềm tin rằng nó sẽ thu hút năng lượng tích cực và xua đuổi tà ma. Vì vậy, hình tượng con rắn trong văn hóa đã được ứng dụng trong các công trình kiến trúc mỹ thuật Việt. Chúng là hiện thân của quyền năng, sự linh thiêng và khát vọng may mắn của dân tộc.

Từ những ngôi đền cổ kính đến các công trình hiện đại, rắn hiện diện với nhiều hình thái phong phú. Có khi là những đường chạm khắc tinh xảo trên cột đá, có lúc lại hóa thân thành những bức phù điêu sống động trên mái ngói. Mỗi hình tượng rắn đều mang trong mình một câu chuyện, một lời cầu nguyện thầm lặng gửi đến các vị thần linh.
Ngoài ra, ở một khía cạnh khác trong quan niệm dân gian, rắn là con vật hiểm ác, tinh quái và có phần gian xảo. Rắn không có được hình ảnh tốt trong tâm thức của người Việt, có câu chuyện truyền thuyết về loài rắn như câu chuyện Thạch Sanh, Lý Thông, một huyền thoại khác là rắn báo oán mà Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc...
Đối với rất nhiều người Việt Nam nói chung, rắn không phải là loài vật thân thiện với con người và thường ghê sợ, ám ảnh. Vì vậy, nhiều câu tục ngữ, câu nói để phản ánh tính xấu của con người với hình ảnh con rắn như: “Khẩu Phật tâm xà” hay “Khẩu xà tâm Phật”, “sư hổ mang”, hay câu mắng mỏ: “đồ rắn độc”, rồi: “Đánh rắn là phải đánh dập đầu”, “Cõng rắn cắn gà nhà”, “ngóc đầu dậy”, “đánh rắn động cỏ”, “Đả thảo kinh xà”...

Biểu tượng rắn trong văn hóa thế giới
Hình tượng linh vật rắn trong văn hóa châu Á mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, phản ánh sự phong phú trong quan niệm và tín ngưỡng của khu vực. Tại Ấn Độ, chúng được tôn sùng như một biểu tượng thiêng liêng, xuất hiện trong các tác phẩm điêu khắc và nghệ thuật tôn giáo. Người Hindu xem rắn là hiện thân của sự bất tử, trí tuệ siêu phàm và sức mạnh tâm linh. Hình ảnh các vị thần cầm rắn trên tay hay để rắn quấn ngang mình là motif phổ biến.
Ở Trung Quốc, hình tượng rắn gắn liền với thần thoại và truyền thuyết cổ đại. Tranh vẽ thần Phục Hy đầu người đuôi rắn và thần Nữ Oa đầu người mình rắn được tìm thấy trên các vách đá, thể hiện tầm quan trọng của chúng trong văn hóa Trung Hoa cổ đại. Tại Campuchia, thần rắn Naga đóng vai trò quan trọng đối với tín ngưỡng dân gian, tượng trưng cho sự bảo vệ và phù hộ.
Ở phương Tây, hình tượng linh vật rắn trong văn hóa cũng được đề cao. Ví dụ, thần thoại Hy Lạp, rắn xuất hiện dưới nhiều hình thái đa dạng, như sinh vật Medusa với mái tóc rắn. Hay đặc biệt hơn là biểu tượng rắn quấn quanh cây gậy Asclepius. Đây đã biểu tượng của ngành Y, thể hiện cho sự chữa lành và tái sinh.
Qua quan niệm và cách nhìn khác nhau về linh vật rắn, nhưng tựu chung đều cho thấy rằng rắn có được một vị trí khá quan trọng đời sống văn hóa tâm thức nhiều dân tộc trên thế giới cũng như Việt Nam, rắn là con vật có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đối với phong tục, tín ngưỡng của con người.

-
Gầu Tào - Lễ hội đắc sắc và lớn nhất của đồng bào Mông vùng cao Trạm Tấu
-
Lễ hội Kinh Dương Vương - tiếp nối truyền thống con Lạc, cháu Hồng
-
Hương Sơn đêm trăng vẳng tiếng thơ
-
Giữ gìn nghệ thuật trình diễn dân gian hát Đúm
- Lạng Sơn: Hàng vạn người tham gia Chợ Hội Mẹt – Lễ hội Đình Bơi 2025
- Tháng Giêng, náo nức trẩy hội vùng Lim
- Lễ hội Khai xuân Yên Tử 2025 thu hút đông đảo du khách thập phương
- Phúc Yên: Khai hội đền Ngô Tướng Công
- Dòng người tấp nập trẩy hội chợ Viềng
- Lễ hội 598 năm Chiến thắng Xương Giang
- Độc đáo phiên chợ Âm dương ở Bắc Ninh
-
Ông Nguyễn Đình Việt giữ chức Bí thư Đảng bộ Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn LaChiều 18/2, Tỉnh ủy Sơn La đã tổ chức công bố các quyết định của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La về kết thúc hoạt động, thành lập, hợp nhất các cơ quan, tổ chức Đảng trực thuộc Tỉnh uỷ Sơn La và công bố các quyết định của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La về công tác cán bộ.
-
Chủ tịch nước trao quyết định bổ nhiệm Phó Thủ tướng và các Bộ trưởngChiều 18/2, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch nước Lương Cường đã chủ trì lễ công bố và trao quyết định của Chủ tịch nước bổ nhiệm các Phó Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng nhiệm kỳ 2021-2026 sau khi các nhân sự mới này được Quốc hội phê chuẩn.
-
Thông tin về chủ trương bố trí Công an 3 cấp, không tổ chức Công an cấp huyện“Khi không tổ chức Công an cấp huyện sẽ kết thúc hoạt động đối với 694 Công an cấp huyện và khoảng 5.916 Đội thuộc Công an cấp huyện,” Bộ trưởng Bộ Công an thông tin.
-
Quốc hội phê chuẩn ông Đỗ Đức Duy làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trườngÔng Đỗ Đức Duy, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa được Quốc hội phê chuẩn làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (hợp nhất từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Tài nguyên và Môi trường)
-
Bộ trưởng Lê Minh Hoan giữ chức Phó Chủ tịch Quốc hộiChiều 18/2, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV tiến hành bầu Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan giữ chức vụ Phó Chủ tịch Quốc hội.
-
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng làm Phó Thủ tướng Chính phủBộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng vừa được Quốc hội phê chuẩn giữ chức Phó Thủ tướng Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026.
-
Quốc hội phê chuẩn ông Mai Văn Chính làm Phó Thủ tướngQuốc hội đã phê chuẩn đề nghị của Thủ tướng bổ nhiệm ông Mai Văn Chính giữ chức Phó Thủ tướng Chính phủ nhiệm kỳ 2021 – 2026.
-
Chân dung Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng ThanhTại kỳ họp bất thường lần thứ 9, ông Vũ Hồng Thanh được Quốc hội bầu giữ chức Phó Chủ tịch Quốc hội khóa XV.
-
Quốc hội ban hành Nghị quyết về cơ cấu tổ chức của Chính phủNgày 18/2, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội thông qua Nghị quyết về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và Nghị quyết về cơ cấu số lượng thành viên Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.
-
Lạng Sơn: Xã Nhật Tiến tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2025-2030(Tapchinongthonmoi.vn) - Trong hai ngày 16-17/02, Đảng bộ xã Nhật Tiến (huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn) đã tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ lần thứ XXV, nhiệm kỳ 2025-2030. Đây là đơn vị được Ban Thường vụ Huyện ủy Hữu Lũng lựa chọn tổ chức đại hội điểm đối với loại hình đảng bộ xã, thị trấn.
-
1 Chủ tịch nước Lương Cường chúc Tết giao thừa Xuân Ất Tỵ 2025
-
2 Nhiều chương trình đặc sắc tại Tuần văn hóa, thể thao và du lịch huyện Quỳnh Nhai năm 2025
-
3 Chính sách mới có hiệu lực từ tháng 2/2025
-
4 Hoa Xuân trên những nẻo đường vùng cao Sơn La
-
5 Làng nghề bánh tráng Mỹ Lồng (Bến Tre) hối hả vào Xuân