Tết mới với những điều đặc biệt ở Làng Nủ

Hồi sinh sau thảm họa

Sớm cuối đông, tiết trời vùng cao vẫn rét buốt, sương mù giăng kín lối, những hạt sương li ti rơi xuống làm ướt cả con đường bê tông mới trải trên nền đất đỏ au dẫn lên khu tái định cư vùng lũ Làng Nủ.

Sau màn sương mờ ảo, 40 căn nhà sàn khang trang, nằm vững chãi trên 3 tầng đồi. Mỗi căn nhà được gắn số thứ tự kèm tên gia chủ. Đây là nơi cư ngụ của 33 hộ dân Làng Nủ sau thảm họa lũ quét, lở núi kinh hoàng vùi lấp cơ man nhà cửa, tài sản, khiến 67 người chết và mất tích hồi đầu tháng 9/2024.

Trong căn nhà số 9 còn vương mùi sơn mới với những ô cửa kính mở sẵn chờ đón ánh bình minh, anh Lương Văn Son nghĩ về ngày xưa khi 4 người thân trong gia đình gồm bố, mẹ, con trai và em trai còn sống, sinh hoạt vui vầy. Từ hôm dọn về nhà mới đến nay, lập xong ban thờ gia tiên, làm lễ rước lửa vào nhà theo phong tục người Tày, anh Son cảm thấy phần nào bớt cô quạnh.

“Tôi chưa bao giờ mơ có được căn nhà to đẹp như thế này, dù không còn đủ các thành viên, nhưng có nơi đàng hoàng để ở, thờ cúng tổ tiên, bố mẹ và người thân, tôi rất yên lòng”, anh Son bùi ngùi.

Cách nhà anh Son vài bước chân về phía cuối con đường, trong căn nhà số 2, chị Đặng Thị Ních đang tất bật sắp mâm cơm cúng cho mẹ chồng, chồng, con gái và con trai đã ra đi vĩnh viễn sau cơn thịnh nộ của thiên nhiên.

“Con mời mẹ, em mời anh, mẹ mời 2 con về ăn cơm”, chị Ních vừa thắp hương vừa khẽ nói với 4 bức di ảnh trên ban thờ, rồi kể: “Mẹ chồng và chồng em ăn uống đơn giản thôi, món gì cũng được. Còn nem rán với xúc xích bữa nay tất niên em làm riêng cho các con, ngày trước chúng nó thích ăn lắm...”,  chị Ních nghẹn ngào.

Trong lúc chờ hương tàn, Ních quay sang ngắm nhìn 2 bức ảnh trên tường bê tông mới trắng tinh, ngay phía trên tivi gần cửa ra vào, một bức tập thể đại gia đình có đủ thành viên, một bức ảnh bố mẹ chồng. Đúng ra sẽ không có ảnh vì lũ về bất ngờ, cuốn theo đất đá vùi lấp toàn bộ nhà cửa, may sao một nhóm thiện nguyện ở Hải Dương lên giúp phục dựng từ những bức ảnh rời rạc trên mạng xã hội, rồi ghép các thành viên với nhau, gương mặt ai cũng xinh tươi.

“Em chọn mãi mới được chỗ treo ảnh ở nhà mới, treo làm sao để đứng bất kỳ góc nào vẫn nhìn thấy đông đủ thành viên. Cả 2 bức ảnh đều quay vào trong cũng mang ý nghĩa mọi người sẽ luôn hướng về mái ấm này. Với em, gia đình là tất cả”, Ních giải thích.

Mỗi căn nhà sàn tái định cư ở Làng Nủ được thiết kế 3 gian, với bếp và công trình phụ phía sau, bên ngoài là vườn rau, cây ăn trái, cây bóng mát, tổng diện tích khoảng 300m2, nhà nọ nối nhà kia. So với ngày xưa khi còn ở làng cũ, các hộ chuyển về đây quây quần hơn, muốn sang nhà thăm thú nhau rất tiện lợi.

Từ cận Tết, cả khu tái định cư rợp đỏ khi trước cửa mỗi nhà đều treo 2 lá cờ: cờ Đảng và cờ Tổ quốc. Những hộ may mắn không có người mất như hộ anh Nguyễn Văn Cai, chị Hoàng Thị Bay, anh Hoàng Văn Tiện,… còn treo thêm đèn lồng đỏ gắn chữ “Chúc mừng năm mới”.

Mặt trời hồng dần lên cao xua tan màn sương trắng đục. Khu tái định cư Làng Nủ trở nên náo nhiệt hơn. Vài tốp nhân công từ nơi khác tới tranh thủ hoàn tất một số hạng mục còn dang dở. Bọn trẻ con túm năm tụm ba khoác cặp tới trường, những đứa nhỏ hơn hoặc nhà xa được bố mẹ đưa tới. Điểm trường mầm non - tiểu học nằm ngay trung tâm khu tái định cư, vuông góc với nhà văn hóa cộng đồng, ở giữa là khuôn viên rộng rãi dành cho các hoạt động ngoài trời.

Tết mới và tương lai mới

Ở Làng Nủ, từ rằm tháng Chạp trở đi, bà con rục rịch ăn Tết sớm. Gần như hôm nào cũng có gia đình mổ lợn, mời họ hàng, xóm giềng tới chung vui. Dưới gầm một căn nhà sàn, mấy hộ rủ nhau gói bánh chưng đen, bánh chưng gù của đồng bào bản địa. Gói xong bỏ vào xoong to, bắc lên chiếc kiềng cao bên dưới đầy củi lớn, củi nhỏ, luộc sôi lúc búc. Mấy người đàn bà trung niên vận chiếc áo dài Tày ngũ thân, có dải lụa thắt ngang lưng ngồi trông nồi bánh, chuyện trò rôm rả.

Cùng các thành viên của Quỹ Kết nối yêu thương mang thêm đủ chủng cây, hoa như vú sữa, hoa giấy, hoa cúc, hoa bất tử, vạn thọ,… về trồng quanh khu tái định cư Làng Nủ trước thềm năm mới, chị Ninh Thị Hà Phương tay thoăn thoắt vun gốc, ánh mắt ngập tràn hy vọng, khoe với giọng đầy tự hào: “Nhìn khoảnh đồi bằng phẳng với những căn nhà toàn bê tông kia trông vẫn thiếu thiếu gì đó, thế nên bọn mình mới nghĩ đến việc trồng cây và hoa, toàn những loài có sức sống mãnh liệt, mong muốn Làng Nủ sẽ hồi sinh mạnh mẽ, đón xuân mới sung túc, bình an”.

Tiếng xe máy ì ì ngược dốc bê tông, đỗ xịch trước cửa nhà văn hóa, ra là Trưởng thôn Hoàng Văn Diệp, dù không ở khu tái định cư này, nhưng ngày nào anh Diệp cũng tới đây, vừa thăm hỏi vừa nắm bắt tình hình bà con. Giở cuốn sổ ghi chép trên tay có danh sách chi tiết từng hộ, anh Diệp cho biết hầu hết mọi người đều đã chuyển về ở, ổn định sinh hoạt, chỉ còn một vài hộ đang ở khu tạm cư, hoặc ở nhờ nhà người thân, chờ ngày đẹp mới vào. 

“Điều chúng tôi mong muốn nhất đó là người dân Làng Nủ trước kia đã đoàn kết rồi nay càng phải đoàn kết hơn nữa. Được Đảng, Nhà nước và các mạnh thường quân quan tâm để có được khu tái định cư khang trang thế này, tất cả cùng phải cố gắng để Làng Nủ xanh hơn, sạch hơn và văn minh hơn”, anh Diệp chia sẻ.

Theo bà Vũ Thị Tư, Bí thư Đảng ủy xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, sau “an cư”, nhu cầu “lạc nghiệp” của bà con Làng Nủ cũng cần được giải quyết. Lũ quét tàn phá, cánh đồng rộng lớn ven suối dưới chân núi con Voi trơ trọi toàn cát đá, không thể canh tác, bà con mất đi cơ hội sản xuất. Một số trường hợp trước kia đi làm ăn xa, giờ người thân mất cả, muốn về làm gần nhà cũng chưa có việc.

“Xã đã đăng ký với huyện mở các lớp đào tạo nghề chuyển đổi việc làm cho bà con; đồng thời, đề nghị xây dựng mô hình du lịch cộng đồng ở Làng Nủ. Để làm du lịch, địa phương chúng tôi, ngoài một số bà con biết may thêu thổ cẩm, còn có đặc sản vịt lam, xôi gừng, cá tầm rất ngon”, bà Tư cho biết.

Cách khu tái định cư chừng 2km, sân nhà văn hóa cũ giờ đã trở thành nơi trưng bày vật chứng về trận lũ quét lịch sử ở Làng Nủ. Nguyễn Thị Kim - cô gái từng thoát chết thần kỳ sau lũ nay vào vai thuyết minh viên của thôn bản. Mỗi đoàn khách thập phương tìm đến, Kim trong bộ trang phục Tày, đầu vấn khăn, hông đeo chiếc loa mini kể cho mọi người nghe câu chuyện của Làng Nủ, của cả chính mình. Nhìn những chiếc xe máy, téc nước, máy xay xát bị dòng nước hung dữ vò nát, những con búp bê, chiếc cặp học sinh bùn đất lấm lem, nhìn Kim vừa nhiệt tình, vừa gượng gạo nhấc cánh tay bị thương vẫn chưa hồi phục hẳn cố gắng thuyết minh cho mọi người, bất cứ ai đặt chân đến đây đều dấy lên những cảm xúc khó tả. “Mong sao những câu chuyện em kể sẽ lan tỏa, để mọi người biết đến một Làng Nủ từng chịu bao đau thương, nhưng quật cường trong bão giông, để tất cả cùng nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và phòng, tránh thiên tai”, Kim bày tỏ.

Bên trong nhà văn hóa, những thước phim, hình ảnh về Làng Nủ cũng được tái hiện đầy đủ, người xem lần lượt được chứng kiến một ngôi làng xinh đẹp trong quá khứ, bất ngờ thiên tai ập đến, đoàn kết vực dậy, và cuối cùng là hồi sinh mở ra tương lai tươi mới.

Bên hông nhà văn hóa là đài tưởng niệm những nạn nhân xấu số, lúc nào cũng đầy đủ hoa thơm, quả ngọt. Nơi đây nhìn thẳng ra thung lũng, nơi lũ dữ từng quét qua, dưới lớp bùn đất sâu cả chục mét kia, trải dài gần 4km về thượng lưu con suối chứa tất cả câu chuyện bi thương về Làng Nủ, mọi thứ chỉ như mới hôm qua. Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trong ngày khánh thành dự án tái định cư, khu vực này tương lai có thể được nạo vét để khôi phục đất canh tác cho bà con, hoặc xây một con đập làm hồ nhân tạo, vừa mang lại cảnh quan, vừa cho sinh kế.

Làng Nủ hôm nay, quanh 40 căn nhà mới mọc lên là nương đồi lô nhô đang dần phủ xanh bởi những gốc quế mới trồng, che mờ từng vết xói mòn do mưa lũ, con suối dữ dằn ngày nào cũng ôn hòa trở lại. Trong những căn nhà mới, bà con lối xóm ngồi ôn kể chuyện xưa, vừa động viên nhau nghĩ về tương lai, ánh mắt lấp lánh hy vọng nhìn ra ngoài khung cửa sổ, hình như những giọt mưa xuân đầu tiên đang rơi đầy.