Mơhnê Xơ Hnăm Nea – Lễ mừng năm mới của người Tơ Đrăh
Đúng như ý nghĩa của lễ hội là tạ ơn Yàng đã ban sức khoẻ cho buôn làng, bảo vệ cây trồng, Mơhnê Xơ Hnăm Nea diễn ra với nhiều nghi thức linh thiêng cúng Yàng (ông Trời) đồng thời tổ chức đan xen các trò thi của cộng đồng, kể những câu chuyện về anh hùng ca – sử thi… khiến không khí ngày hội mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc…
Đặc sắc lễ mừng năm mới trên đỉnh đèo Măng Rơi
Cộng đồng Xơ Đăng sống tập trung chủ yếu ở hai huyện Đăk Tô và Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum, ngoài ra họ còn sinh sống một số ít ở các huyện Đăk Glei, Ngọc Hồi, Đăk Hà, Sa Thầy, Kon Rẫy, Kon Plông… cùng các huyện phía Tây tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi.
Tên gọi Xơ Đăng là do người Bahnar gọi chệch từ tên gọi của nhóm người gốc địa phương đông đảo nhất của cộng đồng Xơ Đăng là Stiang (còn gọi là Xơ Teng). Tộc người Xơ Đăng gồm các nhóm Xơ Teng, Tơ Đrăh, Mơ Nâm, Ca Dong, Hà Lăng. Là cư dân nông nghiệp phụ thuộc vào lúa ngô nương rẫy, cũng như các tộc người khác ở Tây Nguyên, người Tơ Đrăh, cộng đồng Xơ Đăng có lễ hội khá phong phú xung quanh trục vòng đời của cây lúa rẫy. Các lễ hội đều mang tính cộng đồng nhằm bày tỏ tình cảm, nhận thức, khát vọng đối với tự nhiên, xã hội và tôn kính thần linh trong tâm thức con người.
Qua những nghi lễ bắt buộc của cộng đồng đan xen những trò vui mang lại niềm tin, sự phấn khởi hoan hỷ như lễ hội Ka B’a Neo (lễ hội ăn lúa mới); Ó Jô Kneng Tea (sửa giọt nước, cúng mừng giọt nước); Ka B’a Hiăm (ăn lúa trong kho buôn làng); Lo Chôi (tỉa lúa); Ka B’a Jê Tong (cúng Yàng ăn giống lúa thừa); Ka Lă B’a (ăn lá lúa); Ka Kơ Pô (lễ ăn trâu)… và đặc biệt là Mơhnê Xơ Hnăm Nea – còn gọi là lễ hội mừng năm mới của tộc người Xơ Đăng – nhóm Tơ Đrăh trên đỉnh đèo Măng Rơi, huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Lễ hội đặc biệt này được tổ chức vừa cả ở từng gia đình, vừa tổ chức ở cả cộng đồng để gửi lời cảm ơn Yàng đã cho một năm lao động vất vả.
Thường được tổ chức vào khoảng tháng cuối 12 Dương lịch ngay sau khi lúa, hoa màu trên rẫy cho thu hoạch xong và dân buôn làng đã chở về kho, tộc người Tơ Đrăh, dân tộc Xơ Đăng bước vào tổ chức lễ Mơhnê Xơ Hnăm Nea kéo dài suốt 3 ngày liền. Đúng như ý nghĩa của lễ hội là tạ ơn Yàng đã ban sức khoẻ cho buôn làng, bảo vệ cây trồng, Mơhnê Xơ Hnăm Nea diễn ra với nhiều nghi thức linh thiêng cúng Yàng đồng thời tổ chức đan xen các trò thi của cộng đồng, kể những câu chuyện về anh hùng ca – sử thi… khiến không khí ngày hội mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Để chuyển lời cảm ơn của dân làng đến với Yàng chân thành, thực bụng, trước lễ Mơhnê Xơ Hnăm Nea hơn 1 tuần, già làng tập trung tất cả các chủ hộ tại nhà Rông để thông báo thời gian tổ chức. Mỗi gia đình phải cắt cử người đảm nhận các công việc chuẩn bị cho ngày hội như: Đàn bà chuẩn bị rượu cần đã ủ trước, đi lấy củi, hái rau rừng, chặt ống nứa đựng rượu, gùi nước, dọn dẹp nhà sàn, giã gạo để đủ dùng trong ngày hội; đàn ông thì đi rừng săn bắt chim, chuột, cá… đồng thời đi đến các buôn làng lân cận mời anh em, bạn bè thân thuộc; thiếu nữ phải khẩn trương bên khung dệt để sớm dệt thành những bộ váy mới; người già cũng tìm lại váy khố truyền thống đồng thời luyện tập giọng tốt để tham gia cuộc thi kể khan…
Già làng là người duy nhất có quyền chỉ huy đàn ông, thanh niên vào rừng chặt lồ ô, nứa để trang trí cột buộc rượu, thức ăn cúng Yàng, nhà mồ… Mỗi dịp lễ Mơhnê Xơ Hnăm Nea là mỗi người trong buôn làng đều mang tâm trạng rạo rực, hết lòng đóng góp công sức cho lễ hội quan trọng này.
Hạt gạo – biểu tượng lòng thành kính của người Tơ Đrăh với Yàng
Buổi sáng đầu tiên của ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea, tất cả các bếp mỗi gia đình trong làng đều nhất loạt nổi lửa lên giết heo, dê, gà… tuỳ vào khả năng từng gia đình để cúng tế thần linh. Chủ nhà lấy ra ghè rượu ngon nhất buộc vào cột chính giữa nhà cúng Yàng, sau đó mang những phần thịt gia súc, gia cầm ngon nhất như thịt đùi, gan, tim, thận… mỗi thứ một ít chia làm 2 phần bỏ vào nửa ống lồ ô lớn đặt cạnh bên ghè rượu để cúng. Lúc này người chủ gia đình là người vợ chấm rượu cúng Yàng và điểm lên trán mình và các thành viên trong gia đình đồng thời đọc lời khấn xin Yàng tiếp tục ban cho mọi người sức khoẻ, mùa màng bội thu cùng cộng đồng buôn làng đón năm mới – mùa thu hoạch mới luôn tốt tươi không bị chim chóc, sâu bọ… phá hoại.
Sau lời khấn, chủ nhà bốc vài hạt cơm nấu bằng lúa rẫy để lên đỉnh đầu và uống kang (một đơn vị tính bằng cách thủ công của đồng bào dân tộc thiểu số khu vực Bắc Tây Nguyên – PV) rượu đầu tiên và lần lượt đến mọi thành viên trong gia đình.
Buổi trưa, già làng là người đầu tiên đến nhà Rông đánh một hồi trống báo hiệu cho dân làng mang lễ vật mà mỗi gia đình đã chuẩn bị trước đến bày dọc theo dãy cột chính nhà Rông. Ai có gì thì mang đến, có rượu ghè ngon thì mang rượu ghè, có thịt cá thì mang thịt cá… để già làng thực hiện nghi lễ cúng Yàng mừng những ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea.
Lời khấn của già làng trong hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea với đại ý: “Ơi Yàng! Năm mới về buôn làng. Lũ làng mời Yàng về chung vui cùng chúng tôi, cùng uống rượu ghè, cùng dùng thịt cá. Cầu mong Yàng đừng làm khó dễ cộng đồng Tơ Đrăh nữa. Xin hãy ban cho buôn làng sức khoẻ, mùa màng tốt tươi. Hãy cho mỗi người Tơ Đrăh được tự do mở kho lấy lúa ăn, khách được tự do đến vui cùng dân buôn làng…”
Sau lời khấn này, già làng dùng tay phải lấy vài hạt cơm bỏ lên đỉnh đầu và cũng là người đầu tiên được uống kang rượu cúng Yàng của cả buôn làng. Lời khấn già làng vừa dứt thì đội ching goong (cồng chiêng – PV) mới được phép đánh lên những điệu dồn dập chào đón năm mới. Lúc này mới đến lượt từng chủ gia đình trong buôn làng được cầu khấn và uống ghè rượu cúng tại nhà Rông đồng thời mời bạn bè cùng thưởng thức rượu ghè.
Trong dịp này, chỉ cần có khách lạ đến làng thì họ được dân làng đón tiếp rất chu đáo dù trước đây chưa hề gặp mặt nhau… Cuộc vui cứ thế kéo dài xuyên đêm với những cuộc chuyện trò, múa hát bên men rượu ghè và ngọn lửa bập bùng ngay trước sân nhà Rông buôn làng…
Mơhnê Xơ Hnăm Nea – lễ hội mở đầu cho hàng loạt lễ hội khác
Sáng hôm sau, tại mỗi gia đình trong cộng đồng Tơ Đrăh chủ nhà tiếp tục mang ra ghè rượu mới, giết gà, lợn, nấu cơm mời khách và con cháu ở xa về thăm cùng ăn uống nói chuyện, trao đổi với nhau về những ước mơ, dự định trong năm mới.
Điều đặc biệt là lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea sẽ mở đầu cho hàng loạt lễ hội khác của cộng đồng Tơ Đrăh trên đỉnh đèo Măng Rơi, huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Ngay trong dịp này, các gia đình thường làm lễ tạm gọi là “cưa răng” (lễ mừng trưởng thành – PV) cho con cái khi đến tuổi 16-17 hay tổ chức cưới xin cho con cái sau trưởng thành. Đến chiều ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea thứ 2, những khách hay bà con, họ hàng con cháu trong dòng họ ở các buôn làng lân cận thường chia tay chủ nhân để trở về… Trước khi ra về, mỗi người khách hay con cháu đều được gia chủ gửi mỗi người một nắm cơm cùng một ít thức ăn, bầu nước nhỏ để họ ăn uống trên đường về hoặc làm quà cho gia đình mình.
Ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea chia tay khách về nhưng phần nghi lễ cộng đồng buôn làng vẫn chưa kết thúc vì những ngày sau đó, bà con buôn làng tập trung tại nhà Rông đánh cồng chiêng, múa xoang, uống rượu và bày tỏ tình cảm…
Bắt đầu từ ngày thứ 3 lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea, nhiều cuộc thi thố của thanh niên như bắn nỏ, múa nghi lễ, làm mặt nạ thú.… được tổ chức chứng minh sức khoẻ, tài năng trong năm mới. Trong nhà Rông, người lớn tuổi tụ họp cùng nhau uống rượu và kể khan – câu chuyện về anh hùng trong cộng đồng… Qua những cuộc thi bắn nỏ, những trò chuyện bên nhau giữa nam – nữ bên tiếng cồng chiêng và những điệu múa xoang của thiếu nữ Tơ Đrăh, nhiều đôi bén duyên từ lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea.
***
Mơhnê Xơ Hnăm Nea hay lễ mừng năm mới của cộng đồng Tơ Đrăh dù tổ chức không lớn nhưng lại rất quan trọng trong đời sống tâm linh. Ngoài ý nghĩa mừng thu hoạch mùa rẫy đồng thời vui tuổi mới cho những thành viên buôn làng kết hợp với tục “cưa răng” – hiện nay đã bỏ, lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea bên cạnh tín ngưỡng không những chỉ là thông điệp gửi lời cảm ơn đến Yàng đã ban cho buôn làng một năm mới sức khoẻ, mùa màng bội thu mà còn là niềm kiêu hãnh, thể hiện đoàn kết của cộng đồng trước khi chuẩn bị những ngày vui mở đầu cho tháng ngày “ning nơng” – còn gọi mùa lễ hội, nghỉ ngơi, ăn năm, uống tháng của cộng đồng Xơ Đăng – khu vực Bắc Tây Nguyên.
Phóng sự, ký sự của Thanh Luận
-
Tuần lễ Du lịch Bà Rịa-Vũng Tàu 2024 với chủ đề “LET’S GO!!! Ba Ria-Vung Tau” -
Lâm Đồng: Công nhận 3 mô hình điểm với sản phẩm là du lịch canh nông -
Bài 3: Du lịch cộng đồng - Làn gió mới từ “Miền đất cổ huyền thoại” -
Hà Nội phát triển du lịch làng nghề, gắn kết sản phẩm thủ công mỹ nghệ
- Đặc sắc “Ngôi nhà ngô” ở Mù Căng Chải
- Khai mạc Hội chợ Du lịch Quốc tế TP. HCM - ITE HCMC và Hội chợ triển lãm quốc tế quà tặng, quà lưu niệm TP. HCM
- Vĩnh Phúc: Trình diễn pháo hoa và lễ hội tuyết dịp Quốc khánh 2/9 tại Tam Đảo
- Korea MICE Roadshow và mục tiêu đưa 5 triệu lượt khách Hàn Quốc đến Việt Nam năm 2024
- Đánh thức tiềm năng du lịch nông thôn ở huyện miền núi Vũ Quang
- Bình Định ban hành quy định chính sách để thu hút khách du lịch MICE
- Về “miền quê cổ tích” Ngọc Chiến trải nghiệm điểm du lịch cộng đồng đạt hạng OCOP 4 sao
-
Giải pháp cấp nước sạch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới ở Kiên GiangĐể sớm hoàn thành tiêu chí nước sạch trong xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Kiên Giang và đưa việc thực hiện tiêu chí này đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững, Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn Kiên Giang đã kiến nghị một số giải pháp, trong đó có xã hội hoá các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung.
-
Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Nhà quân sự thiên tài, nhà văn hóa lớnNgày 26/12/2024, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Văn hóa và Phát triển (Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề: Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Nhà quân sự thiên tài, Nhà văn hóa lớn.
-
Ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao trong nông nghiệp, cùng đất nước tiến vào kỷ nguyên vươn mìnhTheo Anh hùng Lao động Thái Hương, Hiệp hội các Doanh nghiệp Ứng dụng Công nghệ cao trong Nông nghiệp (ATE) cần tiếp tục phát huy vai trò liên kết, quy tụ các thành viên đủ “tâm” và “tầm”, thúc đẩy hợp tác, hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau phát triển, nâng cao hiệu quả trong sản xuất, kinh doanh để có những sản phẩm nông nghiệp chất lượng quốc tế, năng suất, giá trị gia tăng cao, cùng bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
-
Hà Tĩnh: Sẵn sàng cho Lễ Kỷ niệm Ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác(Tapchinongthonmoi.vn) – Thông tin từ UBND tỉnh Hà Tĩnh cho biết, đến nay các hoạt động chuẩn bị cho Lễ kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-2024) và trao bằng chứng nhận Di tích Quốc gia đặc biệt Mộ và Khu lưu niệm đã được hoàn tất.
-
10 kết quả nổi bật trên các lĩnh vực của tỉnh Sơn La năm 2024Năm 2024 là một năm nhiều khó khăn, thách thức với Sơn La như thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, thời tiết diễn biến phức tạp, khó lường… Đặc biệt, cơn bão số 2, số 3 đã ảnh hưởng lớn đến đời sống, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân. Tuy nhiên, với sự nỗ lực, quyết tâm của cả hệ thống chính trị, tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của tỉnh Sơn La ổn định và đạt được nhiều kết quả tích cực, thể hiện trên 10 kết quả nổi bật.
-
Xuất khẩu điều, cà phê cùng đạt mốc hơn tỷ đô trong năm 2024Trong năm 2024, cà phê, hạt điều là những mặt hàng nông sản tăng trưởng tích cực về xuất khẩu thu về 4-5 tỷ USD.
-
Liên Chung: Tập trung phát triển kinh tế nông thôn tạo chuyển biến tích cựcTrong hành trình xây dựng nông thôn mới (NTM) nâng cao năm 2024, xã Liên Chung (huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang) đã có những kết quả nổi bật trong phát triển kinh tế nông thôn, tạo chuyển biến tích cực đóng góp vào sự tăng trưởng chung của kinh tế - xã hội, đồng thời nâng cao thu nhập, đời sống của người dân.
-
“Logo Halal” trên hộp sữa là lời cam kết với người tiêu dùng của VinamilkQuy mô nền kinh tế Halal toàn cầu ước đạt 7.700 tỷ USD vào năm 2025, dự kiến sẽ tăng lên 10.000 tỷ USD vào năm 2028. Ngoài “chứng nhận”, đâu là điều doanh nghiệp cần để khai thác hiệu quả tiềm năng của thị trường này?
-
MobiFone đem tiếng Anh trực tuyến dành cho học sinh tiểu họcCuối năm 2024, MobiFone chính thức ra mắt sân chơi tiếng Anh dành cho học sinh tiểu học lớp 3, 4, 5 mang tên English Beat – Primary.
-
Thêm gần 100 sản phẩm của tỉnh Phú Thọ được công nhận OCOP(Tapchinongthonmoi.vn) - Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn (NN&PT NN) Phú Thọ cho biết: Năm 2024, tỉnh có thêm 99 sản phẩm mới, trong đó có 94 sản phẩm hạng 3 sao do UBND cấp huyện quyết định công nhận và 5 sản phẩm hạng 4 sao do UBND tỉnh quyết định công nhận.
-
1 Năng động, sáng tạo, các cấp Hội trong Cụm thi đua số 2 đạt và vượt nhiều chỉ tiêu thi đua -
2 Tạp chí Nông thôn mới trao tặng quà “Chung tay vì người nghèo- không ai bị bỏ lại phía sau” tại Tuyên Quang -
3 "Dấu ấn" của Cụm thi đua số 3: Nhiều mô hình kinh tế tiêu biểu do nông dân làm chủ -
4 Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW -
5 Cụm thi đua số 4: Tăng cường kết nối giao thương quảng bá, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp và hoạt động an sinh xã hội