Mơhnê Xơ Hnăm Nea – Lễ mừng năm mới của người Tơ Đrăh
Đúng như ý nghĩa của lễ hội là tạ ơn Yàng đã ban sức khoẻ cho buôn làng, bảo vệ cây trồng, Mơhnê Xơ Hnăm Nea diễn ra với nhiều nghi thức linh thiêng cúng Yàng (ông Trời) đồng thời tổ chức đan xen các trò thi của cộng đồng, kể những câu chuyện về anh hùng ca – sử thi… khiến không khí ngày hội mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc…
Đặc sắc lễ mừng năm mới trên đỉnh đèo Măng Rơi
Cộng đồng Xơ Đăng sống tập trung chủ yếu ở hai huyện Đăk Tô và Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum, ngoài ra họ còn sinh sống một số ít ở các huyện Đăk Glei, Ngọc Hồi, Đăk Hà, Sa Thầy, Kon Rẫy, Kon Plông… cùng các huyện phía Tây tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi.
Tên gọi Xơ Đăng là do người Bahnar gọi chệch từ tên gọi của nhóm người gốc địa phương đông đảo nhất của cộng đồng Xơ Đăng là Stiang (còn gọi là Xơ Teng). Tộc người Xơ Đăng gồm các nhóm Xơ Teng, Tơ Đrăh, Mơ Nâm, Ca Dong, Hà Lăng. Là cư dân nông nghiệp phụ thuộc vào lúa ngô nương rẫy, cũng như các tộc người khác ở Tây Nguyên, người Tơ Đrăh, cộng đồng Xơ Đăng có lễ hội khá phong phú xung quanh trục vòng đời của cây lúa rẫy. Các lễ hội đều mang tính cộng đồng nhằm bày tỏ tình cảm, nhận thức, khát vọng đối với tự nhiên, xã hội và tôn kính thần linh trong tâm thức con người.
Qua những nghi lễ bắt buộc của cộng đồng đan xen những trò vui mang lại niềm tin, sự phấn khởi hoan hỷ như lễ hội Ka B’a Neo (lễ hội ăn lúa mới); Ó Jô Kneng Tea (sửa giọt nước, cúng mừng giọt nước); Ka B’a Hiăm (ăn lúa trong kho buôn làng); Lo Chôi (tỉa lúa); Ka B’a Jê Tong (cúng Yàng ăn giống lúa thừa); Ka Lă B’a (ăn lá lúa); Ka Kơ Pô (lễ ăn trâu)… và đặc biệt là Mơhnê Xơ Hnăm Nea – còn gọi là lễ hội mừng năm mới của tộc người Xơ Đăng – nhóm Tơ Đrăh trên đỉnh đèo Măng Rơi, huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Lễ hội đặc biệt này được tổ chức vừa cả ở từng gia đình, vừa tổ chức ở cả cộng đồng để gửi lời cảm ơn Yàng đã cho một năm lao động vất vả.
Thường được tổ chức vào khoảng tháng cuối 12 Dương lịch ngay sau khi lúa, hoa màu trên rẫy cho thu hoạch xong và dân buôn làng đã chở về kho, tộc người Tơ Đrăh, dân tộc Xơ Đăng bước vào tổ chức lễ Mơhnê Xơ Hnăm Nea kéo dài suốt 3 ngày liền. Đúng như ý nghĩa của lễ hội là tạ ơn Yàng đã ban sức khoẻ cho buôn làng, bảo vệ cây trồng, Mơhnê Xơ Hnăm Nea diễn ra với nhiều nghi thức linh thiêng cúng Yàng đồng thời tổ chức đan xen các trò thi của cộng đồng, kể những câu chuyện về anh hùng ca – sử thi… khiến không khí ngày hội mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Để chuyển lời cảm ơn của dân làng đến với Yàng chân thành, thực bụng, trước lễ Mơhnê Xơ Hnăm Nea hơn 1 tuần, già làng tập trung tất cả các chủ hộ tại nhà Rông để thông báo thời gian tổ chức. Mỗi gia đình phải cắt cử người đảm nhận các công việc chuẩn bị cho ngày hội như: Đàn bà chuẩn bị rượu cần đã ủ trước, đi lấy củi, hái rau rừng, chặt ống nứa đựng rượu, gùi nước, dọn dẹp nhà sàn, giã gạo để đủ dùng trong ngày hội; đàn ông thì đi rừng săn bắt chim, chuột, cá… đồng thời đi đến các buôn làng lân cận mời anh em, bạn bè thân thuộc; thiếu nữ phải khẩn trương bên khung dệt để sớm dệt thành những bộ váy mới; người già cũng tìm lại váy khố truyền thống đồng thời luyện tập giọng tốt để tham gia cuộc thi kể khan…
Già làng là người duy nhất có quyền chỉ huy đàn ông, thanh niên vào rừng chặt lồ ô, nứa để trang trí cột buộc rượu, thức ăn cúng Yàng, nhà mồ… Mỗi dịp lễ Mơhnê Xơ Hnăm Nea là mỗi người trong buôn làng đều mang tâm trạng rạo rực, hết lòng đóng góp công sức cho lễ hội quan trọng này.
Hạt gạo – biểu tượng lòng thành kính của người Tơ Đrăh với Yàng
Buổi sáng đầu tiên của ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea, tất cả các bếp mỗi gia đình trong làng đều nhất loạt nổi lửa lên giết heo, dê, gà… tuỳ vào khả năng từng gia đình để cúng tế thần linh. Chủ nhà lấy ra ghè rượu ngon nhất buộc vào cột chính giữa nhà cúng Yàng, sau đó mang những phần thịt gia súc, gia cầm ngon nhất như thịt đùi, gan, tim, thận… mỗi thứ một ít chia làm 2 phần bỏ vào nửa ống lồ ô lớn đặt cạnh bên ghè rượu để cúng. Lúc này người chủ gia đình là người vợ chấm rượu cúng Yàng và điểm lên trán mình và các thành viên trong gia đình đồng thời đọc lời khấn xin Yàng tiếp tục ban cho mọi người sức khoẻ, mùa màng bội thu cùng cộng đồng buôn làng đón năm mới – mùa thu hoạch mới luôn tốt tươi không bị chim chóc, sâu bọ… phá hoại.
Sau lời khấn, chủ nhà bốc vài hạt cơm nấu bằng lúa rẫy để lên đỉnh đầu và uống kang (một đơn vị tính bằng cách thủ công của đồng bào dân tộc thiểu số khu vực Bắc Tây Nguyên – PV) rượu đầu tiên và lần lượt đến mọi thành viên trong gia đình.
Buổi trưa, già làng là người đầu tiên đến nhà Rông đánh một hồi trống báo hiệu cho dân làng mang lễ vật mà mỗi gia đình đã chuẩn bị trước đến bày dọc theo dãy cột chính nhà Rông. Ai có gì thì mang đến, có rượu ghè ngon thì mang rượu ghè, có thịt cá thì mang thịt cá… để già làng thực hiện nghi lễ cúng Yàng mừng những ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea.
Lời khấn của già làng trong hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea với đại ý: “Ơi Yàng! Năm mới về buôn làng. Lũ làng mời Yàng về chung vui cùng chúng tôi, cùng uống rượu ghè, cùng dùng thịt cá. Cầu mong Yàng đừng làm khó dễ cộng đồng Tơ Đrăh nữa. Xin hãy ban cho buôn làng sức khoẻ, mùa màng tốt tươi. Hãy cho mỗi người Tơ Đrăh được tự do mở kho lấy lúa ăn, khách được tự do đến vui cùng dân buôn làng…”
Sau lời khấn này, già làng dùng tay phải lấy vài hạt cơm bỏ lên đỉnh đầu và cũng là người đầu tiên được uống kang rượu cúng Yàng của cả buôn làng. Lời khấn già làng vừa dứt thì đội ching goong (cồng chiêng – PV) mới được phép đánh lên những điệu dồn dập chào đón năm mới. Lúc này mới đến lượt từng chủ gia đình trong buôn làng được cầu khấn và uống ghè rượu cúng tại nhà Rông đồng thời mời bạn bè cùng thưởng thức rượu ghè.
Trong dịp này, chỉ cần có khách lạ đến làng thì họ được dân làng đón tiếp rất chu đáo dù trước đây chưa hề gặp mặt nhau… Cuộc vui cứ thế kéo dài xuyên đêm với những cuộc chuyện trò, múa hát bên men rượu ghè và ngọn lửa bập bùng ngay trước sân nhà Rông buôn làng…
Mơhnê Xơ Hnăm Nea – lễ hội mở đầu cho hàng loạt lễ hội khác
Sáng hôm sau, tại mỗi gia đình trong cộng đồng Tơ Đrăh chủ nhà tiếp tục mang ra ghè rượu mới, giết gà, lợn, nấu cơm mời khách và con cháu ở xa về thăm cùng ăn uống nói chuyện, trao đổi với nhau về những ước mơ, dự định trong năm mới.
Điều đặc biệt là lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea sẽ mở đầu cho hàng loạt lễ hội khác của cộng đồng Tơ Đrăh trên đỉnh đèo Măng Rơi, huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Ngay trong dịp này, các gia đình thường làm lễ tạm gọi là “cưa răng” (lễ mừng trưởng thành – PV) cho con cái khi đến tuổi 16-17 hay tổ chức cưới xin cho con cái sau trưởng thành. Đến chiều ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea thứ 2, những khách hay bà con, họ hàng con cháu trong dòng họ ở các buôn làng lân cận thường chia tay chủ nhân để trở về… Trước khi ra về, mỗi người khách hay con cháu đều được gia chủ gửi mỗi người một nắm cơm cùng một ít thức ăn, bầu nước nhỏ để họ ăn uống trên đường về hoặc làm quà cho gia đình mình.
Ngày hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea chia tay khách về nhưng phần nghi lễ cộng đồng buôn làng vẫn chưa kết thúc vì những ngày sau đó, bà con buôn làng tập trung tại nhà Rông đánh cồng chiêng, múa xoang, uống rượu và bày tỏ tình cảm…
Bắt đầu từ ngày thứ 3 lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea, nhiều cuộc thi thố của thanh niên như bắn nỏ, múa nghi lễ, làm mặt nạ thú.… được tổ chức chứng minh sức khoẻ, tài năng trong năm mới. Trong nhà Rông, người lớn tuổi tụ họp cùng nhau uống rượu và kể khan – câu chuyện về anh hùng trong cộng đồng… Qua những cuộc thi bắn nỏ, những trò chuyện bên nhau giữa nam – nữ bên tiếng cồng chiêng và những điệu múa xoang của thiếu nữ Tơ Đrăh, nhiều đôi bén duyên từ lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea.
***
Mơhnê Xơ Hnăm Nea hay lễ mừng năm mới của cộng đồng Tơ Đrăh dù tổ chức không lớn nhưng lại rất quan trọng trong đời sống tâm linh. Ngoài ý nghĩa mừng thu hoạch mùa rẫy đồng thời vui tuổi mới cho những thành viên buôn làng kết hợp với tục “cưa răng” – hiện nay đã bỏ, lễ hội Mơhnê Xơ Hnăm Nea bên cạnh tín ngưỡng không những chỉ là thông điệp gửi lời cảm ơn đến Yàng đã ban cho buôn làng một năm mới sức khoẻ, mùa màng bội thu mà còn là niềm kiêu hãnh, thể hiện đoàn kết của cộng đồng trước khi chuẩn bị những ngày vui mở đầu cho tháng ngày “ning nơng” – còn gọi mùa lễ hội, nghỉ ngơi, ăn năm, uống tháng của cộng đồng Xơ Đăng – khu vực Bắc Tây Nguyên.
Phóng sự, ký sự của Thanh Luận
-
Cầu nối phát triển du lịch Nghệ An qua hội chợ Du lịch quốc tế Việt Nam - VITM Hà Nội 2024 -
Hà Nội: Hấp dẫn du lịch làng làm hương Quảng Phú Cầu -
Đà Nẵng đẩy mạnh thu hút dòng khách du lịch MICE -
Thoát nghèo nhờ làm du lịch cộng đồng
- Công bố chương trình "Tận hưởng Đà Nẵng 2024 - Enjoy Danang 2024"
- Những khởi sắc của Du lịch Cửa Lò năm 2024
- Tây Ninh: Lần đầu tiên tổ chức bắn pháo hoa kết hợp màn trình diễn nghệ thuật với công nghệ 3D mapping
- Những sự kiện thú vị lần đầu diễn ra ở Việt Nam tại Tuần lễ Amazing Binh Dinh Fest 2024
- Tháng 3 về Thái Bình ngắm hoa gạo “sơn” đỏ một góc trời
- Khai mạc Năm Du lịch Quốc gia - Điện Biên 2024
- Hàng nghìn du khách tới xem buổi Tổng duyệt Chương trình nghệ thuật khai mạc Năm Du lịch quốc gia - Điện Biên và Lễ hội Hoa Ban năm 2024
-
Con trai cố vấn Trung Quốc Vi Quốc Thanh và ký ức Điện BiênDù không được tận mắt chứng kiến chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, nhưng qua lời kể của cha, ông Vi Tiêu Nghị vẫn luôn khâm phục tinh thần chiến đấu quả cảm của quân và dân Việt Nam.
-
Bộ Chính trị, Ban Bí thư thi hành kỷ luật cán bộ, tổ chức đảngNgày 19/4/2024, tại Trụ sở Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã xem xét, thi hành kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên có vi phạm, khuyết điểm. Sau khi xem xét đề nghị của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư nhận thấy:
-
WHO thông báo phát hiện virus cúm gia cầm H5N1 trong sữaCác chuyên gia của WHO đã phát hiện “nồng độ virus rất cao trong sữa nguyên liệu” và đang điều tra chính xác thời gian virus có thể tồn tại trong sữa.
-
Thông tin về việc gạo thơm ST24 và ST25 được hưởng ưu đãi thuế xuất khẩu sang EUBộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định thông tin gạo thơm ST24 và ST25 được hưởng ưu đãi thuế xuất khẩu sang thị trường EU là không chính xác.
-
Thủ tướng Phạm Minh Chính: 'Giữ lửa và truyền lửa' bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộcChiều 19/4, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp mặt đoàn đại biểu các già làng, trưởng bản, nghệ nhân, người có uy tín nhân Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4)-những người giữ vai trò "giữ lửa và truyền lửa" bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc.
-
Chuyển đổi cây trồng tạo sản phẩm giá trị cao(Tapchinongthonmoi.vn) - Những năm qua, từ Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới, tỉnh Gia Lai đã tích cực vận động nông dân chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất mang lại hiệu quả kinh tế cao, đời sống vật chất tinh thần của người dân trên địa bàn ngày càng nâng cao.
-
"Năng lực đổi mới sáng tạo Việt Nam cần được cải thiện mạnh mẽ hơn nữa"Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo được tổ chức nhằm nâng cao nhận thức về vai trò sáng tạo, đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế xã hội, xây dựng xã hội bền vững.
-
Đồng bào các dân tộc Tây Bắc với chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sửNhững đóng góp của đồng bào các dân tộc Điện Biên - Tây Bắc đã tạo nên sức mạnh to lớn, sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết dân tộc, góp phần quan trọng làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.
-
Việt Nam nằm trong tốp đầu châu Á về đầu tư cơ sở hạ tầngĐại sứ Đặng Hoàng Giang nhấn mạnh Việt Nam là một trong những quốc gia dẫn đầu châu Á về đầu tư cho cơ sở hạ tầng, dành 5,7% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho các dự án trong lĩnh vực này.
-
Bến Tre: Hợp tác hỗ trợ nông dân quảng bá, tiêu thụ sản phẩm OCOP trên nền tảng số(Tapchinongthonmoi.vn) –Theo bản ghi nhớ được ký kết, các bên sẽ phối hợp triển khai chương trình thương mại trực tuyến - dùng giải pháp livestream, phát sóng bán hàng đa nền tảng số bao gồm: Lazada, Shopee, Tik Tok Shop, Facebook và các nền tảng số khác để quảng bá, tiêu thụ từ 80 -100 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP từ 3 sao trở lên và các sản phẩm hàng thủ công mỹ nghệ chiến lược của tỉnh.
-
1 Khát vọng đổi thay và tinh thần phụng sự Tổ quốc của người đảng viên nông dân vùng biên giới -
2 Phát huy, nâng cao vai trò Hội Nông dân tham gia phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp -
3 Đồng Nai phát triển nông nghiệp bền vững (bài 1): Xác định vùng nguyên liệu trọng điểm để cơ giới hóa đồng bộ -
4 Kỳ 1: Được nhận Huân chương Chiến công ngay tại chiến trường -
5 Thanh Hóa: Bàn giao thiết bị hỗ trợ nông dân xây dựng mô hình xử lý rác thải thân thiện môi trường