Nhà cổ nông thôn: Một khi đã mất thì không bao giờ trở lại
Cảnh quan làng quê Việt đang bị tác động dẫn đến sự thay đổi, biến dạng, biến mất, là hệ thống nhà cổ, nhà cũ nông thôn. Những ngôi nhà này đã có sự ra đi không trở lại!.
Thiếu một điểm tựa
Quay lại một làng quê Việt nào đó, người ta có thể ngỡ ngàng trước những đổi thay “hoa cả mắt”. Từ cảnh quan đến kiến trúc làng quê bị xáo trộn, bê tông hóa, những thiết chế văn hóa như di tích đình, chùa, cổng làng, cổng thôn xóm được làm mới, những ngôi nhà truyền thống thay thế bởi nhà hộp kiên cố hay những kiểu biệt thự chắp vá và lòe loẹt. Hiện trạng này thực tế đã rất phổ biến và kéo dài nhiều năm, “nuốt” dần những dáng nét làng quê, những giá trị độc đáo của kiến trúc truyền thống. Trong đó, sự mất mát của những ngôi nhà cổ, nhà cũ gần như không có một biện pháp nào để cứu giúp.
Nhiều ngôi nhà cổ truyền thống làng quê Việt tính đến nay đã có tuổi thọ cả trăm năm và hơn thế. Cũng đã tồn tại với thời gian gần như vậy là nhiều ngôi nhà được kết hợp phong cách kiến trúc, trang trí Đông – Tây đặc sắc, lại thêm những chiếc cổng nhà đắp hoa văn sinh động. Đó thực sự là những di sản kiến trúc, xây dựng quý giá của các làng quê, nơi phản ánh kỹ thuật xây dựng, nghệ thuật tạo hình, sự giao thoa văn hóa trong đời sống nông thôn từ hàng trăm năm trước về sau này. Chúng rất đáng được bảo vệ, kéo dài độ bền vững.
Nhưng nay, chỉ một số làng quê mang danh hiệu di tích quốc gia như làng cổ Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội và làng cổ Phước Tích ở Huế… là có những quy định của ngành văn hóa và địa phương về việc bảo tồn, giữ gìn nhà truyền thống, cùng những yêu cầu về mặt kỹ thuật đối với việc sửa chữa, cơi nới của các gia đình sở hữu. Còn lại, việc quản lý nhà cổ, nhà cũ ở làng quê gần như bị thả nổi. Không có gì ràng buộc mang tính pháp lý. Cũng không có nguồn hỗ trợ nào của ngành văn hóa hay địa phương cho việc giữ gìn những ngôi nhà cổ, nhà cũ. Không gian sống, sinh hoạt của các ngôi nhà này lại thuộc về sở hữu của các gia đình. Sự tăng nhân khẩu và nhu cầu mở rộng không gian sinh hoạt sao cho thuận tiện cũng là thực tế ở nông thôn. Ngoài ra với điều kiện kinh tế phát triển, nhiều gia đình có nhu cầu xây mới nơi ở cho hiện đại, bề thế… Những nguyên nhân này khiến cho nhà cổ, nhà cũ bị tháo dỡ, biến mất dần.
Giữ rất khó khăn
Làng cổ Cự Đà thuộc xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, Hà Nội, nơi nổi tiếng không chỉ với nghề làm tương, làm miến cùng truyền thống “phi thương bất phú” lâu năm, mà còn bởi quần thể nhà cổ theo truyền thống Việt, nhà cũ ảnh hưởng và giao thoa văn hóa Pháp – Việt nối liền nhau trong màu xanh tươi tốt của những hàng cây lớn, tạo nên một cảnh quan làng quê Việt tuyệt đẹp. Nhưng nay theo chuỗi xây dựng ồ ạt, nhà bê tông kiểu mới mọc lên khắp làng, chen lấn, thay thế dần những nhà cổ, nhà cũ.
Tình cảnh này cũng là chung cho cả chuỗi làng xã ven sông Nhuệ vốn lưu giữ nhiều nếp nhà đẹp, từ các thôn của xã Hữu Hòa, huyện Thanh Trì đến hai thôn Cự Đà, Khúc Thủy của xã Cự Khê (huyện Thanh Oai)… Và cả hai làng cổ đối diện ở bên kia sông Nhuệ gồm các thôn Tả Thanh Oai, Thượng Phúc của xã Tả Thanh Oai, huyện Thanh Trì. Giờ đây khó lòng gọi những không gian làng quê này là nơi có quần thể nhà truyền thống đặc sắc được nữa. Mà những di sản kiến trúc, xây dựng quý giá ấy bị lép vế trong ngổn ngang, chen chúc, vươn cao của những loạt nhà mới sơn đủ màu sặc sỡ. Và “cụm” làng nơi tiếp giáp hai huyện Thanh Trì và Thanh Oai của Hà Nội này, cũng chỉ là một khoảng trong rất nhiều “cụm” khác đã, đang và còn bị đe dọa, “gặm nhấm” dẫn đến biến mất dần những ngôi nhà cổ, nhà cũ.
Với hàng loạt câu hỏi về sự bảo tồn có tính hệ thống, tổng thể, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp ngành trong việc bảo vệ cảnh quan, kiến trúc làng cổ truyền thống như đã được nêu ra qua rất nhiều kỳ cuộc bàn thảo, nếu cứ mãi đưa ra cách nghĩ về sự đồng bộ, đồng loạt, đồng thời này, chắc chắn, việc giữ lại những ngôi nhà cổ, nhà cũ nông thôn sẽ khó lòng đi đến đâu. Điều cần thiết trong bối cảnh mất mát không ngừng hiện nay là việc ngay lập tức có những biện pháp bảo tồn, đặt thẳng vào từng chủ đề cụ thể. Ví dụ như yêu cầu giữ gìn hình dáng, kiến trúc của những ngôi nhà.
Tuy nhiên, bài toán tìm sự cân bằng giữa sở hữu tư nhân và tác động, điều chỉnh của quy định pháp luật hẳn sẽ làm đau đầu nhiều nhà nghiên cứu và quản lý mà sự bất đồng quan điểm giữa chính quyền, ban quản lý di tích với người dân làng Đường Lâm cách đây chưa lâu là minh chứng. Giữ trong bối cảnh những ngôi nhà cổ, nhà cũ khó đáp ứng nhu cầu cơi nới, chỉnh sửa của những người sống trong lòng nó, lại càng khó. Cũng chính vì sự bức bối này, nên việc giữ gìn phải được thực hiện càng nhanh càng tốt.
Chọn lọc để bảo tồn
Khó lòng có thể giữ lại được tất cả những nhà cổ, nhà cũ ở khắp các thôn làng nông thôn mà trước mắt cần có sự chọn lọc để bảo vệ. Cần có cuộc khảo sát ở các địa phương để khoanh vùng những quần thể, cụm hay cá thể nhà cổ, nhà cũ còn giữ được sự nguyên vẹn về hình dáng, kết cấu, các giá trị mỹ thuật. Từ đó xây dựng kế hoạch bảo tồn nguyên trạng và dần có những chương trình gia cố, trùng tu, bảo tồn tùy theo mức độ xuống cấp, hư hỏng. Đương nhiên, với những hạng mục đó, phải có hình thức đầu tư từ ngân sách nhà nước, kết hợp với điều kiện thực tế của gia chủ để cùng gìn giữ, kèm theo những ràng buộc về mặt pháp lý, đảm bảo việc giữ nguyên trạng, và mọi sửa chữa, cơi nới, điều chỉnh… phải có sự đánh giá của các ý kiến chuyên môn về kiến trúc, văn hóa, mỹ thuật…
Với những cụm nhà, ngôi nhà cổ lưu giữ nhiều giá trị điêu khắc, kiến trúc độc đáo, khi gia chủ có nhu cầu bức thiết cần mở rộng không gian sinh sống cho con cháu, Nhà nước và địa phương cần có quỹ đất để di chuyển, tái định cư cho gia đình. Bảo vệ những ngôi nhà cổ, nhà cũ còn đòi hỏi việc bảo vệ về không gian. Như vậy phải có những tính toán cụ thể để kiểm soát khoảng cách, chiều cao của những ngôi nhà lân cận khi các hộ xung quanh có sự xây dựng mới hay cơi nới, sửa chữa. Ngoài ra, trong sự phát triển của các hoạt động du lịch về cội nguồn, du lịch văn hóa, du lịch trải nghiệm đời sống nông thôn, cần xây dựng các tour du lịch nhà cổ, nhà cũ, coi đó như những điểm đến tham quan, trải nghiệm của du khách. Việc này cũng góp phần tạo công ăn việc làm, thu nhập cho gia đình chủ sở hữu và phần nào huy động nguồn lực xã hội hóa thông qua du lịch vào việc bảo vệ, giữ gìn những ngôi nhà quý giá.
Một số biện pháp bảo vệ được triển khai ở làng cổ Đường Lâm xem ra bất thành, dẫu rằng, khu làng cổ di tích quốc gia này có sự quản lý của Nhà nước về di sản. Tuy vậy, bản thân quần thể làng cổ vùng đá ong xứ Đoài này, chưa thể là đại diện cho tất cả những nét đặc sắc của nhà cổ, nhà cũ khu vực Hà Nội hay đồng bằng Bắc bộ và rộng hơn là các vùng quê khác. Bởi thế, rất cần đưa những làng cổ, những quần thể, cụm hay cá thể nhà cổ giàu giá trị vào “tầm ngắm” để quy hoạch, quản lý, kiểm soát. Tất nhiên, việc đó phải bằng những biện pháp hài hòa giữa chủ trương của nhà nước với lợi ích của người dân, chứ không phải bằng sự áp đặt cứng nhắc và duy lý, gây ra sự phản cảm và phản ứng của quần chúng.
Xuyên Sơn
-
Phong Điền: Xây dựng Nông thôn mới gắn với phát triển sản xuất sản phẩm thế mạnh, lợi thế của địa phương -
Bạc Liêu: Sử dụng nguồn vốn chính sách đúng cách góp phần đạt các tiêu chí nông thôn mơi -
Than Uyên phấn đấu 100% số xã cán đích nông thôn mới -
Huyện Giao Thuỷ kỷ niệm 90 năm thành lập và đón nhận đạt chuẩn huyện nông thôn mới nâng cao năm 2023
- Chuyển đổi số - đòn bẩy đưa xã Cấn Hữu (Quốc Oai) xây dựng nông thôn mới hiện đại, thông minh
- Xây dựng nông thôn mới nâng cao có nhiều khởi sắc
- TP. Cần Thơ: Huy động mọi nguồn lực hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới đề ra trong năm 2024
- Đồng Tháp: Tổ chức Lễ công bố huyện Lấp Vò đạt chuẩn nông thôn mới
- Xây dựng chính quyền số từ thôn, xã
- Huyện Thoại Sơn xây dựng và vận động 31 loại quỹ phục vụ an sinh xã hội và xóa đói, giảm nghèo
- Hải Dương có thêm 21 xã nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu
-
Bạc Liêu: Tổ chức thành công Hội thi Cán bộ Hội giỏi lần thứ I - năm 2024(Tapchinongthonmoi.vn) - Ngày 4/10, Hội Nông dân (HND) tỉnh Bạc Liêu đã tổ chức Hội thi Cán bộ Hội giỏi lần thứ I - năm 2024. Đây là hoạt động hướng tới chào mừng kỷ niệm 94 năm ngày thành lập Hội Nông dân Việt Nam (14/10/1930- 14/10/2024).
-
Ninh Thuận: Kinh tế nông nghiệp và nông thôn duy trì đà tăng trưởng(Tapchinongthonmoi.vn) – Trong 9 tháng đầu năm 2024, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Ninh Thuận tiếp tục phục hồi, phát triển ổn định theo kế hoạch (KH). Một số lĩnh vực chuyển biến tích cực như: các ngành thương mại, du lịch, dịch vụ, công nghiệp tăng khá; kinh tế nông nghiệp và nông thôn duy trì tăng trưởng ổn định, quy mô sản xuất nông nghiệp công nghệ cao vượt mục tiêu đề ra.
-
Tôn vinh những người "Gieo trí tuệ, gặt mùa vàng"Sáng 3/10/2024, tại Hà Nội, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã trang trọng tổ chức Chương trình tôn vinh “Nhà Khoa học của Nhà nông” lần thứ V và trao giải cuộc thi "Sáng tạo kỹ thuật Nhà nông" lần thứ X, năm 2024. Đây là một chương trình kéo dài suốt 6 tháng với nhiều vòng thẩm định nghiêm túc, khắt khe để chọn ra 56 gương mặt "Nhà khoa học của Nhà nông"; 24 tác giả đoạt giải cuộc thi "Sáng tạo kỹ thuật Nhà nông"
-
Không gian mua sắm sôi động tại nhà phố quảng trường đầu tiên tại Nghệ AnNhà phố quảng trường Central Plaza, Eco Central Park lấy cảm hứng thiết kế từ những căn nhà châu Âu cộng với ngôn ngữ kiến trúc Ecopark tạo nên một không gian mua sắm sôi động, hiện đại, kích thích nhu cầu tiêu dùng, gia tăng trải nghiệm của cư dân, khách tham quan, du lịch.
-
An Giang tăng cường liên kết đưa trái cây vươn ra thế giới(Tapchinongthonmoi.vn) – An Giang là tỉnh có thổ nhưỡng rất thích hợp cho phát triển cây ăn trái, do đó hoạt động liên kết, tiêu thụ trái cây được quan tâm, doanh nghiệp đầu tư, xúc tiến liên kết để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.
-
Tây Ninh kêu gọi đầu tư, phát triển hệ sinh thái nông nghiệp công nghệ cao(Tapchinongthonmoi.vn) - Tỉnh Tây Ninh đã và đang tập trung tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư vào vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
-
Hà Nội tổ chức “Ngày hội Văn hóa vì Hòa bình” tại Hồ Hoàn Kiếm vào sáng 6/10Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 25 năm Hà Nội được UNESCO trao danh hiệu “Thành phố vì hòa bình” (16/7/1999 – 16/7/2024), UBND Thành phố Hà Nội tổ chức chương trình “Ngày hội Văn hóa vì Hòa bình” tại khu vực Hồ Hoàn Kiếm - biểu tượng văn hóa lịch sử của Thủ đô.
-
Trưởng bản “vượt lũ” cứu dân trong đêmThất thần sau cơn lũ quét ngang qua, anh Lô Văn Du, trưởng bản Đửa, xã Lượng Minh, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An vẫn còn bàng hoàng, chưa tin đây là sự thật…
-
Bình Dương: Phát động phong trào nông dân sử dụng thuốc sinh học, vi sinh(Tapchinongthonmoi.vn) - Ngày 02/10, tại tỉnh Bình Dương, Trung tâm Dạy nghề và Dịch vụ hỗ trợ nông dân (Hội Nông dân tỉnh Bình Dương) tổ chức phát động phong trào nông dân sử dụng thuốc sinh học và vi sinh, hướng đến giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
-
Lấy ý kiến về dự thảo Thông tư hướng dẫn thành lập, tổ chức và hoạt động Quỹ Hỗ trợ nông dânMới đây, tại tỉnh Ninh Bình, Ban Thường vụ Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị lấy ý kiến về dự thảo Thông tư hướng dẫn một số điều của Nghị định số 37/2023 NĐ-CP ngày 24/6/2023 của Chính phủ về thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ Hỗ trợ nông dân.
-
1 Hội Nông dân Việt Nam phát động ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do cơn bão số 3 -
2 Công bố 56 “Nhà Khoa học của Nhà nông” lần thứ V năm 2024 -
3 "Nhà khoa học của nhà nông" cần mẫn gieo hạt, cùng nhà nông đón mùa vàng -
4 Tổng Bí thư, Chủ tịch nước thăm hỏi đồng bào, chiến sỹ bị ảnh hưởng bởi bão số 3 -
5 Vụ bứng cây tạo “cảnh trời Âu” ra khỏi rừng ở Quảng Trị: Đã rõ đơn vị chịu trách nhiệm!