Đại biểu Quốc hội trăn trở về thu nhập của người nông dân

Nghèo thì khó bám ruộng đất

Chất vấn với Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan tại Phiên họp 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 15/8, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH hoạt động chuyên trách tỉnh Hải Dương băn khoăn khi Việt Nam là quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới nhưng người nông dân làm ra lúa gạo vẫn có cuộc sống khó khăn, nghĩa là cây lúa không mang lại nhiều lợi nhuận cho người sản xuất. Bà đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân của nghịch lý này và các giải pháp trong thời gian tới.

Trong khi đó, đại biểu Lý Tiết Hạnh - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH hoạt động chuyên trách tỉnh Bình Định cũng dẫn nghiên cứu cho thấy, tại Việt Nam, tỷ lệ người dân sinh sống, làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp cao, tuy nhiên, đây cũng là những người có thu nhập bình quân thấp, bấp bênh, nhất là những vùng thuần nông.

Theo nữ đại biểu, đây cũng là mâu thuẫn giữa thực trạng đời sống của người dân với chính sách bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế. Nếu không có chính sách hữu hiệu, nguy cơ người dân bỏ đất, bỏ ruộng sẽ cao, ảnh hưởng trực tiếp đến chủ trương bảo đảm an ninh lương thực, phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao đời sống, thu nhập của người dân.

Trả lời tại Hội trường Diên Hồng – Nhà Quốc hội, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, theo số liệu thống kê thì tỉ lệ người dân nông thôn là 27%, nghĩa là trong suốt quá trình vừa qua đã kéo giảm khu vực nông nghiệp và giảm tỷ trọng người dân làm nông nghiệp. Tuy nhiên, cư dân ở nông thôn khoảng 65%, tức bao gồm cán bộ, công chức và những người hoạt động trong lĩnh vực phi nông nghiệp và nông thôn cũng rất lớn. 

Điều đó cần có những giải pháp không chỉ cho những người nông dân trực tiếp mà còn phải tính toán hài hòa với cả người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp và những người lao động trong lĩnh vực phi nông nghiệp. Người dân vẫn còn giữ đất, ruộng nhưng trong thời gian không sử dụng thì có cách để quỹ đất đó tạo ra của cải, thu nhập tốt hơn cho người dân.

Ông Lê Minh Hoan dẫn trường hợp giám đốc một HTX ở ngoại thành Hà Nội đã phải đàm phán với 2.000 hộ dân để sử dụng đất, tập trung đất ở quy mô lớn hơn rồi đưa tiến bộ kỹ thuật vào đồng ruộng. Khi đó, diện tích đất dù người nông dân chưa trực tiếp sử dụng nhưng vẫn sinh lợi ích, người dân có thể dành thời gian làm ngành nghề khác. Kinh tế nông thôn không chỉ là kinh tế nông nghiệp mà còn cả kinh tế phi nông nghiệp.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cũng cho biết, theo niên giám thống kê, khảo sát, nông nghiệp là ngành có thu nhập thấp nhất trong các ngành kinh tế. Trong nông nghiệp, người trồng lúa là người có thu nhập thấp nhất. Ở bối cảnh hiện nay, giá gạo tăng hàng ngày, đây cũng là thời cơ cải thiện thu nhập lớn đối với những người nông dân. 

Ông Lê Minh Hoan chia sẻ, việc đảm bảo nguồn thu nhập cho người nông dân là điều được bộ hết sức quan tâm, trong đó, việc cải thiện thu nhập không phải chỉ là vấn đề giá cả, mà cần tính toán đến các chi phí. Theo tính toán, thời gian qua, việc sản xuất lúa gạo đã giảm được 20 đến 25% chi phí đầu vào, do ứng dụng quy trình canh tác, “ba tăng, ba giảm”, tiết kiệm đất, nước, phân, giống, thuốc. Chính những chi phí giảm xuống này giúp gia tăng thu nhập cho người dân. 

Ở góc độ khác, ông Lê Minh Hoan cho rằng, nếu người nông dân nuôi trồng gì chỉ hưởng thu nhập từ sản phẩm đó thì chưa đúng tinh thần Nghị quyết 19 của Trung ương là chuyển từ tăng trưởng đơn giá trị sang tăng trưởng tích hợp, đa giá trị, tạo ra nhiều ngành nghề khác. Không gian trồng lúa, thời gian trồng lúa có thể lồng ghép, tạo ra nhiều không gian, thời gian cho các ngành nghề khác.

“Nếu chúng ta tận dụng tốt quỹ không gian, thời gian đó, chuyển đổi nghề nghiệp, tạo những nghề nghiệp ở nông thôn, thì người nông dân không chỉ hưởng từ thành quả cây lúa, mà có nhiều nguồn thu nhập khác” – Bộ trưởng Bộ NN&PTNT nói và đề nghị cần nhìn nhiều chiều hơn về cấu trúc ngành hàng lúa gạo, để có hướng khuyến khích bà con vào hợp tác xã, mua chung, bán chung, hưởng dịch vụ chung, để có thu nhập từ nhiều phân khúc khác nhau, không phải chỉ từ nông sản nuôi trồng, tránh manh mún, nhỏ lẻ, tự phát.

Cần biện pháp giúp diêm dân

Cũng nêu vấn đề chất vấn, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH TP.Hà Nội) đề nghị Bộ trưởng Bộ NN&PTNT cho biết những giải pháp cụ thể để Việt Nam đủ muối dùng, không phải nhập khẩu và để diêm dân có thể sống bằng nghề của mình.

Trả lời, Bộ trưởng Lê Minh Hoan thừa nhận, hiện nay nghề muối truyền thống đang gặp nhiều khó khăn, diện tích trồng muối đang thu hẹp, đời sống người dân làm muối chưa đảm bảo. Ông cho rằng cần chuyển đổi từ tư duy sản xuất muối sang tư duy xây dựng nền kinh tế muối, đưa muối không chỉ là một gia vị, mà phải trở thành thực phẩm, dược phẩm, mĩ phẩm. Bộ đang thực hiện theo hướng đó và nhiều doanh nghiệp cũng đang góp phần tạo ra nhiều giá trị gia tăng hơn cho ngành này.

Tranh luận với Bộ trưởng Lê Minh Hoan, đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, hiện nay nhu cầu sử dụng muối của Việt Nam khoảng 1,5 – 1,6 triệu tấn/năm. Mỗi năm chúng ta phải nhập khẩu khoảng 600.000 tấn muối với trị giá hàng tỷ USD để đáp ứng nhu cầu trong nước.

Ông cho rằng Việt Nam là nước có bờ biển dài nhưng vẫn phải nhập khẩu muối là điều đáng buồn, nên mong có biện pháp giúp đỡ diêm dân nâng cao sản lượng, chất lượng sản xuất muối, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước.

Trước băn khoăn của đại biểu, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, Bộ NN&PTNT đang xây dựng chuỗi logistic ngành Muối để đảm bảo phát triển ngành Muối hiệu quả hơn.

Về câu hỏi tại sao ngành Muối có tiềm năng nhưng vẫn phải nhập khẩu muối, ông Lê Minh Hoan cho biết, điều này nghe có vẻ nghịch lý nhưng thực hiện cơ chế thị trường, giống như ngành than có tiềm năng nhưng vẫn phải nhập khẩu.

Bộ NN&PTNT sẽ nghiên cứu có giải pháp công nghệ để muối đáp ứng ngành Công nghiệp và có giá trị hơn – Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói./.