Chú trọng phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp, nông thôn trong xây dựng nông thôn mới vùng Bắc Trung bộ

Trong những năm qua, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần tích cực vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và các tỉnh vùng Bắc Trung bộ nói riêng. 

Về kết quả xây dựng nông thôn mới đối với vùng Bắc Trung bộ: Đến hết tháng 10/2024, cả vùng có 1.111/1.380 xã đạt chuẩn NTM (chiếm 80,5%, đứng thứ tư trong cả nước, sau vùng ĐBSH, ĐNB và ĐBSCL), bình quân mỗi xã đạt 17,6 tiêu chí (cả nước là 17,3 tiêu chí/xã). Toàn vùng có 304 xã NTM nâng cao, đạt 22%; 61 xã NTM kiểu mẫu, đạt 4,4%.

Toàn vùng có 40 đơn vị cấp huyện đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Trong vùng hiện có 2/14 huyện NTM nâng cao của cả nước là huyện Thọ Xuân và Yên Định của tỉnh Thanh Hoá. Huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An là một trong 4 huyện được chọn để thực hiện Đề án Xây dựng trở thành huyện nông thôn mới kiểu mẫu theo hướng phát triển văn hóa gắn với du lịch, giai đoạn 2018-2025. Vùng Bắc Trung Bộ đã có 1.666 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên (chiếm 11,7% tổng số sản phẩm cả nước).

Bắc Trung bộ là vùng khá đặc thù trong cả nước với 6/6 tỉnh đều có đường bờ biển và đường biên giới; các tỉnh đều có địa hình đa dạng, bao gồm cả đồng bằng ven biển phía đông và miền núi ở phía tây. Đây là vùng có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt; chênh lệch nhiệt độ, lượng mưa giữa các tháng trong năm rất lớn; hằng năm đón nhận nhiều cơn bão từ biển Đông vào đất liền. Trong vùng có tỉnh Thanh Hoá và Nghệ An có số xã và số đơn vị cấp huyện nhiều nhất trong cả nước. Những đặc điểm này đã ảnh hưởng đến đặc điểm xây dựng NTM và nguồn nhân lực của vùng.

Những kết quả đạt được đó là những nỗ lực của cả hệ thống chính trị và người dân trong toàn khu vực. Tuy nhiên, một trong những thách thức quan trọng và cấp thiết hiện nay của cả nước nói chung và vùng Bắc Trung bộ nói riêng, là vấn đề nguồn nhân lực tham gia phát triển nông nghiệp, nông thôn. Đặc biệt, chất lượng đào tạo cho lao động nông thôn nhìn chung còn chưa cao; phần lớn lao động nông thôn mới được đào tạo sơ cấp (chiếm trên 50%), chưa đáp ứng yêu cầu của nông nghiệp công nghệ cao và thị trường lao động hiện đại. Các ngành nông nghiệp tiên tiến như logistics, chế biến sâu và nông nghiệp tuần hoàn đang thiếu hụt nhân lực có chuyên môn.

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Xuân Ân - Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhấn mạnh: Đối với xây dựng nông thôn mới, mục tiêu tối thượng là nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân nông thôn. Trong phát triển kinh tế nông thôn, nông nghiệp, không chỉ là đầu tư phát triển hạ tầng, mà quan trọng hơn, là phát triển con người, cả về tư duy, nhận thức và trình độ. Để nông thôn mới thực sự bền vững, chúng ta cần đặc biệt coi trọng nâng cao năng lực cho lực lượng lao động nông thôn, đặc biệt trong các lĩnh vực, như: phát triển kinh tế nông thôn, bảo vệ môi trường, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, quản lý và phát triển cộng đồng,...

Tại vùng Bắc Trung bộ, nguồn nhân lực dù đang có nhiều biến đổi tích cực, nhưng vẫn còn những hạn chế nhất định về số lượng, chất lượng và cả về chuyên môn. Phần lớn đội ngũ cán bộ cơ sở vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận kiến thức, phương pháp mới; một số chưa được đào tạo bài bản, thiếu kỹ năng trong tổ chức và điều hành các chương trình phát triển, khiến hiệu quả triển khai không đồng đều; những người sản xuất trực tiếp trên các lĩnh vực cũng còn thiếu hoặc ít được trang bị kiến thức, kỹ năng, kỹ thuật để áp dụng vào sản xuất,... Những yếu tố này đang ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng của chương trình xây dựng nông thôn mới tại các tỉnh trong khu vực.

Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã đưa ra một số gợi ý cho vấn đề này trong thời gian tới, cụ thể như: Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phù hợp, nhằm thu hút nhân lực có trình độ về làm việc tại các vùng nông thôn còn khó khăn, cũng như duy trì động lực làm việc cho cán bộ tại chỗ. Đây là điều rất quan trọng nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững cho công cuộc xây dựng nông thôn mới của vùng Bắc Trung Bộ; Xác định những yếu tố cơ bản để xây dựng một nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu công việc tại vùng Bắc Trung Bộ, đặc biệt là các yếu tố về kỹ năng, trình độ chuyên môn, và khả năng thích ứng với xu thế công nghệ mới; Tìm kiếm các giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, bao gồm các đề xuất về đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ cán bộ cơ sở;…

Đối với đội ngũ cán bộ cấp tỉnh, huyện: Cho tham gia các lớp đào tạo chuyên sâu về kiến thức nông thôn mới, đáp ứng yêu cầu của Chương trình đề ra trong giai đoạn 2026 - 2030. Đối với đội ngũ cán bộ, công chức xã: Bổ sung và sử dụng có hiệu quả nguồn kinh phí đầu tư cho hoạt động bồi dưỡng cán bộ, công chức xã, nhất là cán bộ, công chức xã ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, người dân tộc thiểu số. Đối với cán bộ thôn, bản cần trẻ hóa nhằm đáp ứng với xu thế công nghệ 4.0.

Ở một phương diện khác, TS. Nguyễn Khắc Toàn – Hiệu trưởng Trường Cán bộ Hội Nông dân Việt Nam khẳng định: Hội Nông dân Việt Nam cũng đã tham gia vào công tác đào tạo bồi dưỡng nông dân với chức năng nhiệm vụ của tổ chức đoàn thể. Ở lĩnh vực này, Hội Nông dân Việt Nam có 3 kênh:

Thứ nhất, có trường Trung cấp Nông dân, ngoài trung tâm tại Hà Nội còn có các phân hiệu ở các khu vực, tỉnh thành chuyên trực tiếp đào tạo một số nghề theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tổng Cục dạy nghề;

Thứ hai, có các Trung tâm Hỗ trợ nông dân ở các tỉnh, có những trung tâm rất lớn như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh được đầu tư hàng chục tỷ đồng;

Thứ ba, là nông dân tự đào tạo nông dân tại chỗ với hình thức “cầm tay chỉ việc” theo hướng dẫn hoạt động của Hội Nông dân các cấp. Những cách đào tạo này cũng tham gia đóng góp một phần nào đó đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng nông dân nằm trong lực lượng lao động nghiệp, nông thôn trong quá trình xây dựng nông thôn mới.

Tại hội nghị, ông Lê Đình Thanh – Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương cho rằng: Vai trò của nguồn nhân lực là yếu tố hết sức quan trọng, mang tính quyết định tuy nhiên thực trạng nguồn nhân lực tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế trở thành một trong những trở ngại không nhỏ trong việc duy trì và phát triển bền vững nông thôn mới. Điều đó được thể hiện trên các mặt sau: Thiếu nhân lực có trình độ cao, hiện tại phần lớn nguồn lao động nông thôn chủ yếu là phổ thông chưa qua đào tạo chuyên sâu, số lượng cán bộ có chuyên môn cao còn rất hạn chế chưa đáp ứng được nhu cầu cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn. Lao động trẻ có xu hướng rời quê hương, không còn mặn mà với nghề nông dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trẻ, năng động, sáng tạo tại các địa phương nông thôn. Để đáp ứng yêu cầu phát triển của chương trình xây dựng nông thôn mới việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những nhiệm vụ cấp bách. Một số yêu cầu đặt ra cần tổ chức những lớp đào tạo ngắn hạn, dài hạn nhằm trang bị cho người lao động nông thôn về kiến thức sản xuất, công nghệ sinh học, cơ giới hóa. Phải có chính sách thu hút và giữ chân lao động trẻ tại địa phương, cần khuyến khích các bạn trẻ học tập và làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp thông qua những chính sách hỗ trợ đào tạo, khuyến khích khởi nghiệp…

Qua đây có thể thấy, công tác đào tạo, nâng cao năng lực, chuyển đổi tư duy của cán bộ NTM các cấp và cộng đồng, người dân đã được quan tâm và đưa thành một nội dung quan trọng trong Chương trình MTQG xây dựng NTM; công tác đào tạo nghề, nâng cao chất lượng lao động nông thôn thời gian gần đây đã được quan tâm và có nhiều chính sách hỗ trợ gắn với chương trình chuyển đổi số và nông nghiệp công nghệ cao. Các địa phương có sự quan tâm trong việc thúc đẩy các chương trình đào tạo nghề, cải thiện thu nhập và nâng cao đời sống cho lao động nông thôn.