Số lượng giải ngân hiện nay chỉ ở mức khiêm tốn 12,68%

Trong những năm qua, vai trò của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hợp tác xã (HTX) đã từng bước khẳng định những đóng góp to lớn cho phát triển kinh tế xã hội. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là kinh tế tập thể trong đó nòng cốt là các hợp tác xã vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế, sự kỳ vọng vào sứ mệnh của khu vực kinh tế này. 

Theo Phó Cục trưởng Cục phát triển Doanh nghiệp, Bộ KH & ĐT, bà Bùi Thu Thủy: Ngân hàng là doanh nghiệp và họ buộc phải cố gắng đảm bảo tín dụng phải hiệu quả, không xảy ra nợ xấu và bảo toàn vốn cho hoạt động kinh doanh. Bên cạnh đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa đủ độ tin cậy. Ngoài việc chưa minh bạch tài chính, đa số doanh nghiệp chưa có phương án sản xuất kinh doanh khả thi. Nếu có phương án sản xuất kinh doanh khả thi, có khả năng tăng trưởng tốt, công nghệ tốt… nhiều doanh nghiệp sẵn sàng "nhảy vào" hỗ trợ.

Hiện nay, con đường tiếp cận vốn tín dụng để phục vụ chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản của các HTX và doanh nghiệp vẫn còn chông chênh, nhiều khó khăn, khiến tình trạng ngân hàng thừa vốn nhưng doanh nghiệp lại khát vốn vẫn là bài toán nan giải. 

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Đại diện Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết: Phía ngân hàng, luôn xác định các đối tượng doanh nghiệp vừa và nhỏ, HTX là một trong những đối tượng được ưu tiên.

Theo ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường Nông sản, Bộ NN & PTNT cho biết: Đây là lần đầu một chủ đề thuộc phạm vi về khơi thông nguồn lực, trực diện về vấn đề tín dụng vi mô, tín dụng nội bộ, tín dụng cơ sở cho các thực thể là doanh nghiệp vừa và nhỏ, các HTX được tổ chức. Rất cần thay đổi về mặt kết cấu để đáp ứng trực diện hơn vào các khu vực trọng yếu tạo giá trị, đáp ứng nhu cầu vốn nhiều hơn so với quy mô của các HTX; tiếp cận vốn vay ưu đãi do số lượng giải ngân hiện nay chỉ ở mức khiêm tốn 12,68%.

Ngoài ra, ông Nguyễn Quốc Toản đề nghị đại diện Bộ KH & ĐT khi rà soát Nghị định 116 cần rà soát kỹ hơn với vấn đề này; cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về tín dụng nội bộ; triển khai mạnh mẽ có hiệu quả Nghị định 45 về nâng cao hiệu quả quỹ tín dụng HTX và nâng cao năng lực về quản trị về tài chính, vốn của HTX để xây dựng kế hoạch đào tạo năng lực quản trị, vốn, tài chính cho Giám đốc các HTX.

Về phía doanh nghiệp vừa và nhỏ, ông Nguyễn Quốc Toản cho rằng cần có phương án kinh doanh; các ngân hàng cần thay đổi tư duy cho vay đối với doanh nghiệp, đơn vị vừa và nhỏ trong lĩnh vực nông nghiệp. Đây là lĩnh vực còn nhiều dư địa, mang lại giá trị kinh tế - xã hội cho địa phương. Cần hợp đồng liên kết tiêu thụ nông sản cần được xem xét như một tài sản bảo lãnh trong vấn đề xét duyệt cho vay đối với doanh nghiệp; xây dựng sản phẩm liên kết ngân hàng bảo hiểm  đối với nông nghiệp.

Nên có các gói tín dụng cho nông dân khi áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng

Vấn đề tồn động trong thời gian qua là tình trạng nông dân vì không có vốn nên phải mua chịu vật tư, phân bón của các đại lý vật tư nông nghiệp rồi bán "sản phẩm non" cho những nơi này vì không còn lựa chọn nào khác, nên hiệu quả kinh tế còn rất thấp.  

Nên có các gói tín dụng cho nông dân khi áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy trình sản xuất chất lượng, đạt tiêu chuẩn hữu cơ, Global GAP. Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp khi liên kết với HTX phải đầu tư giống, phân bón; khuyến khích các HTX mở rộng thành viên, hợp tác, liên kết, sáp nhập giữa các HTX trong chuỗi để tạo thành quy mô lớn.

Thực trạng hiện tại, các doanh nghiệp lớn luôn được tiếp cận với lãi suất ưu đãi nhưng các doanh nghiệp nhỏ lại bị hạn chế. Đại diện các doanh nghiệp, HTX mong muốn Ngân hàng Nhà nước có chính sách phù hợp để cấp hạn ngạch lãi suất phù hợp hơn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ

Theo thống kê của Bộ NN& PTNT, tổng dư nợ đến năm 2021 của HTX nông nghiệp đạt 6.000 tỷ đồng và chỉ khoảng 7.000 HTX được hỗ trợ quỹ tín dụng, 3,7% được tiếp cận tín dụng hàng năm. Đây là con số rất khiêm tốn. Mỗi năm chỉ khoảng 45 HTX nông nghiệp được ưu đãi tín dụng từ quỹ phát triển... 

Ông Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Cán bộ Quản lý NN & PTNT II cho biết: Về nguyên tắc không thể nào cho HTX vay tín chấp mà phải thế chấp. Các nước sử dụng thế chấp nhưng sẽ hỗ trợ 50% lãi suất so với ngân hàng thương mại. Các HTX phải tìm nguồn tài sản để thế chấp. Các HTX tại Thái Lan huy động tiền gửi từ các thành viên để dịch vụ tín dụng quy mô nhỏ với số lượng cho vay nhỏ, sau khi vay phải gửi lại một phần vào quỹ tín dụng.

Các ngân hàng phát triển nông nghiệp và HTX tại Thái Lan hưởng chính sách từ Chính phủ với mức lãi suất cho vay từ HTX và ngân hàng là 5.05%/năm so với lãi suất bình thường 10,5%/năm. Tuy nhiên, quy định khoản vay chỉ được sử dụng cho tiêu thụ, sơ chế, chế biển, dịch vụ tín dụng nội bộ chứ không được dùng để xây hạ tầng.

Ngoài ra, ông Hải đề nghị Nhà nước ban hành quy định liên quan đến tín dụng nội bộ của HTX. Các ngân hàng thương mại cổ phần có thể liên kết sản xuất theo chuỗi để thực hiện khoản vay gắn với HTX. Tập huấn cho các lực lượng cán bộ tín dụng ngân hàng hiểu hơn về các mô hình và hoạt động của HTX, từ đó xây dựng cho các HTX các phương án kinh doanh khả thi. Khi các HTX đã có phương án khả thi, khả năng thu hồi vốn sẽ lớn hơn.