Kỳ vọng lớn từ Luật Hợp tác xã (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua

Thể chế hóa 8 chính sách tại Nghị quyết số 20-NQ/TW

Điểm quan trọng là luật dành một chương để thể chế hoá các chính sách tại Nghị quyết số 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Trong đó xác định nguyên tắc đảo đảm công khai, minh bạch về nội dung, đối tượng, trình tự, thủ tục, nguồn lực, mức hỗ trợ và kết quả thực hiện; Triển khai đồng bộ·với chương trình tổng thể về phát triển kinh tế tập thể, phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực của Nhà nước ở từng thời kỳ.

Trường hợp tổ hợp tác, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã đồng thời đáp ứng điều kiện của các mức khác nhau trong cùng một nội dung chính sách, cùng thời điểm theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan thì tổ hợp tác, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã được lựa chọn mức hỗ trợ có lợi nhất.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, luật bổ sung quy định một trong các tiêu chí để tổ hợp tác được xem xét thụ hưởng chính sách là tổ hợp tác mới thành lập tại địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật, tương tự như quy định đối với HTX, liên hiệp HTX mới thành lập tại địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật.

Các tiêu chí thụ hưởng chính sách được xem xét đồng thời theo nguyên tắc mỗi tiêu chí được sử dụng với trọng số điểm như nhau do các tiêu chí này đều có giá trị quan trọng tác động đến kinh tế, xã hội, môi trường, an ninh, chính trị, quốc phòng; các tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX cùng đáp ứng nhiều tiêu chí khác nhau thì tổ chức nào có tổng điểm cao hơn sẽ được lựa chọn; trong đó đã có tiêu chí về tham gia liên kết hình thành chuỗi giá trị, cụm liên kết ngành, gắn với kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, nông nghiệp hữu cơ, thích ứng biến đổi khí hậu, chuyển đổi số vì mục tiêu phát triển bền vững.

Đồng thời, luật giao Chính phủ quy định chi tiết Điều 18 để bảo đảm tính khả thi của các chính sách.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quy định không giới hạn về đối tượng được xem xét thụ hưởng chính sách, chỉ đặt ra những yêu cầu cơ bản cần đáp ứng để phản ảnh đúng bản chất, tôn chỉ, mục đích phát triển đối với khu vực kinh tế tập thể; chỉ trong trường hợp nội dung chính sách có yêu cầu về báo cáo kiểm toán thì HTX, liên hiệp HTX mới phải có báo cáo kiểm toán để được xem xét, thụ hưởng chính sách.

Liên quan chính sách hỗ trợ lương, thưởng và phúc lợi để thu hút người lao động có chất lượng cao, làm việc tại tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX, luật có quy định về chính sách phát triển nguồn nhân lực, thông tin, tư vấn. Ngoài ra, trong thời gian tới, Chính phủ sẽ hoàn thiện hồ sơ và trình Quốc hội xem xét, ban hành về Chương trình tổng thể về phát triển kinh tế tập thể trên phạm vi toàn quốc để sớm có cơ sở thực hiện, bảo đảm tính khả thi, đưa các chính sách đi vào cuộc sống.

Bên cạnh đó là chính sách nhân rộng mô hình HTX, liên hiệp HTX hoạt động hiệu quả nhằm góp phần phát triển, thúc đẩy và lan tỏa các điển hình kinh tế tập thể.

Trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, chính quyền địa phương ưu tiên bố trí quỹ đất cho tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX thuê; ưu đãi hợp lý về giá và thời gian cho thuê đất đối với tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX chưa được hỗ trợ thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai và pháp luật có liên quan.

Tại khoản 2 Điều 21 quy định tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX thuê đất, đất có mặt nước của Nhà nước để sản xuất, kinh doanh thì được miễn, giảm tiền thuê đất, thuê đất có mặt nước; trường hợp thuê, thuê lại đất, đất có mặt nước của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân để sản xuất, kinh doanh thì được Nhà nước hỗ trợ tiền thuê đất, thuê đất có mặt nước theo quy định của pháp luật về đất đai. Cạnh đó là việc hỗ trợ chuyển đổi mục đích sử dụng đất, hỗ trợ tích tụ đất đai phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh; hỗ trợ chi phí xây dựng kết cấu hạ tầng vùng nguyên liệu...

Với chính sách tiếp cận vốn, bảo hiểm, luật có chính sách vay vốn ưu đãi tại ngân hàng chính sách xã hội, các ngân hàng thương mại trên cơ sở đánh giá tính khả thi của dự án, tính hiệu quả của hoạt động sản xuất, kinh doanh; việc có cho vay theo hình thức tín chấp hoặc bảo lãnh tín dụng từ ngân hàng chính sách xã hội, ngân hàng thương mại phải theo quy định của pháp luật.

Tại điểm b khoản 1 Điều 28 (Chính sách hỗ trợ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp) quy định hỗ trợ vốn, giống, khoa học và công nghệ khi tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX chuyển đổi sang sản xuất bền vững, nông nghiệp hữu cơ, thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó đã bao gồm cả việc hỗ trợ đối với tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX tại các tỉnh miền núi khó khăn.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu và bổ sung chính sách tiếp cận và nghiên cứu thị trường nhằm hỗ trợ tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX liên kết hình thành vùng nguyên liệu, sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, áp dụng và chứng nhận các tiêu chuẩn để phát triển thị trường; hỗ trợ hình thành sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ có nguồn gốc địa phương, có đặc trưng về giá trị kinh tế, văn hóa, lợi thế của địa phương.

Ngoài ra, luật cũng giao Chính phủ quy định việc thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ hỗ trợ phát triển HTX.

Tạo “van, khoá” ngăn thao túng, chi phối HTX

Liên quan quy định về chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên trong HTX, liên hiệp HTX, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, do có ý kiến khác nhau nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã gửi phiếu xin ý kiến các vị ĐBQH. Kết quả, 251/344 ý kiến đồng ý với Phương án 1 (72,97%), đề nghị không quy định về chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên HTX, liên hiệp HTX. 93/344 ý kiến đồng ý với Phương án 2 (27,03%), đề nghị quy định về chuyển nhượng phần vốn góp cả trong nội bộ thành viên hiện hữu của HTX, liên hiệp HTX và cho các cá nhân, tổ chức chưa phải là thành viên.

Trên cơ sở đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan tiếp thu và hoàn thiện dự thảo Luật theo Phương án 1 là ý kiến của đa số ĐBQH. Theo đó, bỏ quy định về chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên trong HTX, liên hiệp HTX tại Điều 79 và một số điều khoản liên quan nhằm bảo đảm phản ảnh đúng bản chất của HTX, liên hiệp HTX là đối nhân, không phải đối vốn như doanh nghiệp, tránh hiện tượng mua, bán phần vốn góp tương tự như công ty cổ phần, công ty TNHH, “doanh nghiệp hóa HTX”, thao túng, chi phối của một số cá nhân, tổ chức đối với hoạt động của HTX, liên hiệp HTX, đặc biệt là đối với HTX, liên hiệp HTX đã được Nhà nước hỗ trợ nhiều nguồn lực.

Luật cũng quy định về việc HTX, liên hiệp HTX được thành lập doanh nghiệp, góp vốn, mua cổ phần tham gia doanh nghiệp nhằm mục tiêu hỗ trợ hoạt động, liên kết, tiêu thụ, sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, liên hiệp HTX và giao Chính phủ quy định điều kiện thành lập doanh nghiệp, điều kiện góp vốn, mua cổ phần tham gia doanh nghiệp. Trình tự, thủ tục thành lập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp.

Tại khoản 2 và khoản 3 Điều 81 quy định trường hợp HTX, liên hiệp HTX thành lập doanh nghiệp thì HTX, liên hiệp HTX thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình với tư cách là chủ sở hữu doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp và pháp luật có liên quan; Hợp đồng, giao dịch giữa HTX, liên hiệp HTX và doanh nghiệp được thành lập phải được thiết lập và thực hiện độc lập, bình đẳng theo điều kiện áp dụng đối với chủ thể pháp lý độc lập.

Tại khoản 2 Điều 82 quy định trường hợp HTX, liên hiệp HTX góp vốn, mua cổ phần tham gia doanh nghiệp thì HTX, liên hiệp HTX thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình với tư cách là thành viên, cổ đông của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp và pháp luật có liên quan.

Thực hiện chủ trương tại Nghị quyết số 20-NQ/TW về “Hướng dẫn thực hiện hoạt động tín dụng nội bộ tại các tổ chức kinh tế tập thể có đủ điều kiện” và tiếp thu ý kiến ĐBQH, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng việc quy định về hoạt động tín dụng nội bộ trong luật là cần thiết nhằm đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh của HTX, liên hiệp HTX.

Tuy nhiên, hoạt động này tiềm ẩn rủi ro cho hoạt động của HTX, liên hiệp HTX và có thể gây nhầm lẫn với hoạt động tín dụng trong lĩnh vực ngân hàng. Vì vậy, luật quy định cụ thể hoạt động tín dụng nội bộ gồm hoạt động huy động vốn từ thành viên (khoản 1 Điều 79) và hoạt động cho vay nội bộ (Điều 83).

Tại khoản 1 Điều 83 quy định “Cho vay nội bộ là việc HTX, liên hiệp HTX cho thành viên chính thức vay trong thời hạn không quá 12 tháng nhằm hỗ trợ sản xuất, kinh doanh và đời sống trên nguyên tắc tự nguyện, tự chịu trách nhiệm, không vì mục tiêu lợi nhuận, phải bảo toàn vốn, có hoàn trả và bù đắp đủ các khoản chi phí của hoạt động cho vay nội bộ. Hoạt động cho vay nội bộ không phải là hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật về các tổ chức tín dụng”.

Tại điểm b khoản 2 Điều 83 quy định nguyên tắc HTX, liên hiệp HTX không được thực hiện việc huy động vốn trong và ngoài thành viên để cho vay nội bộ, bởi hoạt động này tương tự như hoạt động tín dụng do các TCTD thực hiện theo quy định của pháp luật về các TCTD đòi hỏi yêu cầu cao và chặt chẽ trong quản trị rủi ro.

Trên thực tế có những hợp đồng tín dụng nội bộ đã ký trước ngày Luật Hợp tác xã (sửa đổi) có hiệu lực thi hành và cần có quy định chuyển tiếp để xử lý, do đó tại khoản 3 Điều 115 quy định “HTX, liên hiệp HTX phải chấm dứt hoạt động tín dụng nội bộ theo quy định của Luật Hợp tác xã số 23/2012/QH13. Các hợp đồng tín dụng nội bộ đã được ký trước ngày 01 tháng 01 năm 2024 thì các bên tiếp tục thực hiện quyền, nghĩa vụ theo hợp đồng nhưng không được gia hạn hợp đồng”./.