Vinh danh các công trình khoa học tái thiết đời sống sau đại dịch COVID-19

Tối 20/12, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ dự Lễ trao Giải thưởng khoa học, công nghệ toàn cầu VinFuture lần thứ hai, được tổ chức tại Nhà hát Lớn Hà Nội. 

Dự Lễ trao Giải thưởng còn có nguyên Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng; Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương; đại diện các đại sứ quán, tổ chức quốc tế tại Việt Nam và các nhà khoa học xuất sắc của Việt Nam và thế giới.

Vượt qua 970 đề cử đến từ 71 quốc gia, 4 công trình khoa học xuất sắc được vinh danh năm 2022 đều thuộc các lĩnh vực đã và đang tác động hàng ngày tới đời sống của hàng tỷ người trên thế giới, gồm: Công nghệ, y sinh học, nông nghiệp và môi trường. Điểm chung xuyên suốt nổi bật của tất cả các đề án là đã tạo ra sự "hồi sinh và tái thiết", góp phần xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho nhân loại trong tương lai.

Giáo sư Richard Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture cho biết, Giải thưởng  nhận được số lượng đề cử với chất lượng vượt trội từ khắp nơi trên thế giới trong rất nhiều lĩnh vực. Những đề án đoạt giải đều là các công trình nghiên cứu đã và đang thay đổi cuộc sống của hàng tỷ người và sẽ tiếp tục là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Hội đồng Giải thưởng VinFuture đã tiến hành quy trình đánh giá nhiều vòng nghiêm ngặt để lựa chọn, tôn vinh những trí tuệ vĩ đại cùng những phát minh kiệt xuất.

Giáo sư Richard Friend khẳng định, Giải thưởng Chính đầu tiên trao tặng Tiến sĩ Katalin Kariko, Giáo sư Drew Weissman và Giáo sư Pieter Cullis với thành tựu của mình đã minh họa rõ nét cho hành trình đi từ những đổi mới sáng tạo cơ bản để tạo ra tác động toàn cầu – giá trị mà giải thưởng VinFuture vinh danh. Vaccine mRNA phòng chống dịch COVID-19 thực sự đã thay đổi thế giới: Cứu mạng người dân, phục hồi nền kinh tế và khôi phục những tương tác xã hội.

Phát biểu tại Lễ trao giải, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, điều khác biệt của Giải thưởng VinFuture 2022 so với mùa giải trước là sự thoải mái, an toàn khi COVID-19 gần như đã được kiểm soát hoàn toàn ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới.

Điều này có được là nhờ sự đóng góp quan trọng của các công trình nghiên cứu sản xuất vaccine phòng chống COVID-19. Trong đó, nổi bật là công trình phát triển công nghệ mRNA, nền tảng của vaccine phòng COVID-19. Công trình được chứng minh sức ảnh hưởng với hơn 150 quốc gia hưởng lợi từ nghiên cứu này và các nhà khoa học là tác giả của công trình khoa học này đã được vinh danh với Giải thưởng Chính tại Lễ trao Giải thưởng VinFuture 2021.

Theo Chủ tịch quốc hội, nếu bảo vệ sức khỏe là thách thức của nhân loại năm 2021 thì "tái thiết và hồi sinh" là vấn đề cấp thiết mà thế giới phải đối mặt năm 2022 và trong tương lai. Đây cũng là chủ điểm VinFuture 2022 đặt ra hậu COVID-19, thể hiện tầm nhìn và sứ mệnh "Khoa học phụng sự nhân loại" nhất quán của giải thưởng.

Đánh giá cao số hồ sơ tham dự tăng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng nhấn mạnh, một trong những điểm khác biệt nổi bật của VinFuture là tác động lan toả toàn cầu và truyền cảm hứng tới cộng đồng khoa học ở khắp nơi trên thế giới. Cụ thể, tỉ lệ đối tác đề cử đến từ các nhà khoa học châu Á đạt 34,6%. Đặc biệt, tỉ lệ đối tác đề cử đến từ châu Phi cũng đạt 12,4%, tăng hơn 6 lần so với năm 2021.

"Những con số này góp phần chứng minh nguồn cảm hứng mạnh mẽ từ giải thưởng khoa học công nghệ toàn cầu do người Việt Nam khởi xướng, đồng thời, mang tới niềm hy vọng về những công trình khoa học hữu ích với cuộc sống của hàng triệu người, hướng tới một thế giới phát triển công bằng hơn", Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định.

Qua đây, Chủ tịch Quốc hội cũng đánh giá cao sáng kiến, những nỗ lực của Quỹ VinFuture và người sáng lập Phạm Nhật Vượng - Chủ tịch Tập đoàn Vingroup và bà Phạm Thu Hương khi góp phần tôn vinh giá trị của khoa học công nghệ.

Nhịp cầu hiện thực hóa những khát vọng phụng sự nhân loại

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, VinFuture là sợi dây bền chặt gắn bó các nhà khoa học Việt Nam và thế giới và cũng là nhịp cầu để các nhà nghiên cứu, phát minh trên toàn cầu hiện thực hoá những khát vọng khoa học để phụng sự nhân loại.

Thay mặt Ban Tổ chức, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã trao Giải thưởng Chính VinFuture 2022 cho 5 nhà khoa học: Sir Timothy John Berners-Lee, Tiến sĩ Vinton Gray Cerf, Tiến sĩ Emmanuel Desurvire, Tiến sĩ Robert Elliot Kahn và Giáo sư Sir David Neil Payne với các phát minh đột phá trong việc kết nối công nghệ mạng toàn cầu.

Công nghệ mạng toàn cầu là kết quả của nhiều phát minh vĩ đại phục vụ nhân loại với hành trình phát triển và hoàn thiện suốt nhiều thập kỷ của nhiều thế hệ nhà khoa học đến từ Vương quốc Anh, Pháp và Hoa Kỳ, tạo ra nền tảng của kinh tế tri thức và là bệ phóng cho các công nghệ đột phá tiếp theo như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, Điện toán đám mây, Dữ liệu lớn. Đặc biệt, suốt thời gian thế giới bị chia cắt do đại dịch, công nghệ mạng toàn cầu đã trở thành nền tảng kết nối nhân loại, thay đổi toàn diện phương thức giao tiếp và làm việc của hàng tỷ người trên khắp hành tinh.

Khởi đầu của Công nghệ mạng toàn cầu là phát minh về Giao thức điều khiển truyền dẫn và Giao thức Internet (TCP/IP) - cơ sở cho Internet hiện tại của Tiến sĩ Vinton Gray Cerf và Tiến sĩ Robert Elliot Kahn. Tiếp theo là phát minh về Bộ khuếch đại sợi quang pha tạp Erbium (EFDA) của Giáo sư Sir David Neil Payne và Tiến sĩ Emmanuel Desurvire giúp việc dẫn truyền Internet với tốc độ ổn định trở nên khả thi trên phạm vi toàn thế giới nhờ thiết kế sợi quang, bộ khuếch đại quang học, sợi chuyên dụng, bộ laser và khuếch đại công suất cao. Cuối cùng là phát minh của Sir Timothy John Berners-Lee. Ông là tác giả của trình duyệt web đầu tiên World Wide Web, là người thiết lập ba tiêu chuẩn Internet quan trọng bao gồm: HTML, HTTP và URIs, giúp việc chia sẻ và sử dụng tài nguyên thông tin trên toàn thế giới trở nên liền mạch nhờ Internet.

Bên cạnh Giải thưởng Chính, VinFuture 2022 cũng trao 3 giải Đặc biệt, mỗi giải trị giá 500.000 USD dành cho các nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới, nhà khoa học nữ và nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển.

Trong đó, Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới đã được trao cho Tiến sĩ Demis Hassabis (Vương quốc Anh) và Tiến sĩ John Jumper (Hoa Kỳ) với công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2, tạo nên cuộc cách mạng trong mô hình hóa cấu trúc protein, thúc đẩy những phát triển đột phá trong lĩnh vực y sinh, y tế và nông nghiệp.

Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển đã vinh danh Giáo sư Thalappil Pradeep (Ấn Độ) với hệ thống lọc nước nhiễm asen và kim loại nặng chi phí thấp, góp phần mang lại nguồn nước sạch cho hàng trăm triệu người sinh sống tại các khu vực có nguồn nước ô nhiễm trên thế giới.

Cuối cùng, Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học nữ đã ghi nhận công trình nghiên cứu đột phá của Giáo sư Pamela Christine Ronald (Hoa Kỳ) trong việc phân lập gen Sub1A tạo điều kiện phát triển các giống lúa chịu ngập úng dài hạn. 

Từ gen lúa Sub1, Giáo sư Ronald và các cộng sự đã tạo ra các giống lúa biến đổi gen sinh trưởng tốt trong điều kiện ngập úng lâu ngày và cho năng suất cao. Đây là nghiên cứu quan trọng, không chỉ giúp giải quyết nhu cầu lương thực cho hàng trăm triệu người mà còn mang tới giải pháp bền vững cho những nơi bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu trên thế giới.

Thay mặt cho những chủ nhân giải thưởng, Giáo sư Sir David Neil Payne chia sẻ: "Vượt qua mục đích vinh danh các phát minh khoa học công nghệ, giải thưởng còn là một cầu nối giữa các trí tuệ kiệt xuất để cùng nhau tạo ra những đột phá có ý nghĩa và thay đổi cuộc sống của hàng trăm triệu người trên toàn thế giới. Được ghi nhận cùng Tim Berners-Lee, Vinton Cerf và những chủ nhân khác của giải thưởng VinFuture thực sự là một điều tuyệt vời đối với bản thân tôi. Ở thời điểm hiện tại của sự nghiệp, tôi tự hào khi mình đã làm được một điều gì đó góp phần thay đổi thế giới".

Bày tỏ sự xúc động khi nhận Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học nữ, Giáo sư Pamela Christine Ronald gửi lời cảm ơn đến nhóm sinh viên đã cùng làm việc ngày đêm trong phòng thí nghiệm cùng bà với sự nhiệt huyết và sáng tạo.

Theo Giáo sư Pamela Christine Ronald, Giải thưởng VinFuture đã nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ sinh học trong nông nghiệp để giải quyết một trong những thách thức lớn nhất là làm sao nuôi sống lượng người càng gia tăng nhưng không ảnh hưởng tới môi trường. Bà hy vọng Giải thưởng sẽ thúc đẩy và truyền cảm hứng cho các thế hệ nhà khoa học nữ.