Kinh tế tập thể trọng tâm là hợp tác xã được xác định là một bộ phận không thể thiếu trong nền kinh tế, có vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế bền vững. T.Ư Hội Nông dân Việt Nam (NDVN) đã ban hành các Nghị quyết để chỉ đạo và hướng dẫn Hội ND các cấp tham gia củng cố và phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn. Tạp chí Nông Thôn Mới đã phỏng vấn ông Nguyễn Khắc Toàn – Ủy biên Ban thường vụ, Phó trưởng Ban phụ trách Ban Kinh tế T.Ư Hội NDVN để hiểu rõ hơn về nội dung này.

Xin ông cho biết quan điểm của Hội NDVN về phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn?

Điều lệ của Hội NDVN ở Điều 2, Chương I có đoạn ghi rõ: “Vận động, tập hợp, làm nòng cốt tổ chức các phong trào nông dân phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh; xây dựng nông thôn mới. Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của hội viên, nông dân. Trực tiếp thực hiện và phối hợp thực hiện một số chương trình, đề án phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội nông thôn; hướng dẫn phát triển các hình thức kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn. Tổ chức các hoạt động dịch vụ, tư vấn, hỗ trợ, đào tạo nghề và chuyển giao khoa học công nghệ giúp nông dân phát triển sản xuất, nâng cao đời sống, bảo vệ môi trường.”

Chủ trương của Đảng và chỉ đạo của Chính phủ về phát triển kinh tế tập thể có các văn bản như Quyết định 62/2013/QĐ-TTg về “Chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng mẫu lớn”; Quyết định 461/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển 15.000 hợp tác xã (HTX) hoạt động có hiệu quả đến năm 2020; Nghị quyết T.Ư 5 (khoá IX) và Kết luận số 56/ KL-BCT của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể.Thực hiện các chủ trương của Đảng, Nhà nước và Điều lệ của Hội về phát triển kinh tế tập thể, ngày 2/7/2011, Ban Chấp hành T.Ư Hội đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/HNDVN về việc “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và hướng dẫn phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2011-2020” với mục tiêu: Tuyên truyền cho cán bộ, hội viên nông dân về chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp; Nắm chắc nhu cầu, nguyện vọng của hội viên nông dân, chủ động hướng dẫn thành lập các tổ hợp tác đa dạng về hình thức với quy mô phù hợp; củng cố xây dựng các HTX cũ đã chuyển đổi và đang hoạt động theo luật, mở rộng nâng cao chất lượng hoạt động dịch vụ ngày càng tốt hơn cho kinh tế hộ; tổ chức xây dựng và nhân rộng các mô hình kinh tế tập thể từ đó tổng kết làm cơ sở để hướng dẫn phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp thời gian tiếp theo; Xây dựng tổ chức Hội ND vững mạnh ở những nơi có tổ chức kinh tế tập thể, HTX.

Từ mục tiêu đó, T.Ư Hội đã chỉ đạo các cấp Hội hướng về cơ sở lấy chi hội, đặc biệt là chi hội nghề nghiệp và tổ hội nghề nghiệp làm nòng cốt để phát triển các tổ chức kinh tế hợp tác từ thấp đến cao, từ tổ hợp tác đơn giản đến tổ chức HTX chặt chẽ, từ quy mô nhỏ đến quy mô lớn. Yêu cầu xây dựng đến đâu chắc chắn đến đó. Ở những nơi có điều kiện tiến hành làm điểm, sau mỗi giai đoạn có sơ, tổng kết nhằm đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm cho công tác chỉ đạo những năm tiếp theo.

Xin ông cho biết kết quả sau gần 10 năm triển khai Nghị quyết số 04-NQ/HNDVN về việc “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và hướng dẫn phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn” của các cấp Hội ND?
Từ năm 2010 đến nay, Ban Chấp hành T.Ư Hội đã ban hành 3 nghị quyết nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế tập thể như: Nghị quyết chuyên đề về “Vai trò và nhiệm vụ của Hội NDVN trong hoạt động dịch vụ, hỗ trợ nông dân và tham gia phát triển tổ chức kinh tế hợp tác ở nông thôn”; Nghị quyết về “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và hướng dẫn phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2011 – 2020” và nghị quyết về “Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động hội viên nông dân tích cực tham gia củng cố các hợp tác xã cũ đã chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX và xây dựng các HTX kiểu mới” và gần đây nhất, ngày 5/8/2019, Ban Chấp hành T.Ư Hội ban hành Nghị quyết số 04- NQ/HNDTW về “Đẩy mạnh xây dựng chi hội nông dân nghề nghiệp, tổ hội nông dân nghề nghiệp” làm tiền đề thành lập các tổ hợp tác, HTX.

T.Ư Hội và Hội ND nhiều tỉnh, thành phố đã ký kết chương trình phối hợp với Liên minh HTX, ngành Nông nghiệp và phát triển nông thôn đẩy mạnh thực hiện việc đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp giai đoạn 2016 – 2020, trong đó tập trung thực hiện Đề án phát triển 15.000 HTX, Liên hiệp HTX hoạt động hiệu quả đến 2020 theo Quyết định số 461/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ. Cho đến nay, các cấp Hội đã trực tiếp vận động, tư vấn, hỗ trợ, giúp đỡ hội viên thành lập được 3.134 HTXvà 20.248 tổ hợp tác; 693 Chi Hội nông dân nghề nghiệp và hơn 14.500 tổ Hội ND nghề nghiệp. Điển hình là Hội ND Sơn La vận động thành lập được 125 HTX (trong tổng số 480 HTX và 4 Liên hiệp HTX của tỉnh).

Thông qua đại diện là các tổ hợp tác, HTX, Hội ND các cấp thường xuyên theo dõi, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương, phối hợp các ngành chức năng, các doanh nghiệp, các nhà khoa học liên kết, hợp tác với nông dân trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; xây dựng các mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị; xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại…; hỗ trợ cho các THT, HTX do Hội ND trực tiếp tư vấn, hướng dẫn thành lập các kiến thức về quản lý, sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ vốn, thông tin thị trường tiêu thụ…

Để đạt được hiệu quả cao trong tuyên truyền vận động và hướng dẫn phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn, các cấp Hội tiến hành song song hoạt động hỗ trợ vốn cho hội viên, nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh thông qua nguồn vốn Quỹ Hỗ trợ ND tính đến ngày 30/6/2019 đạt 3.284,28 tỷ đồng; Hội Nông dân Việt Nam đang trực tiếp quản lý 56.532 Tổ Tiết kiệm và vay vốn với hơn 2 triệu thành viên. Nhận ủy thác của các chương trình tín dụng từ Ngân hàng CSXH với 61.961 tỷ đồng.

Cả nước có 62/63 tỉnh, thành Hội ký chương trình phối hợp với chi nhánh Ngân hàng NN&PTNT, đến ngày 30/6/2019, tổng dư nợ đạt 54.295 tỷ đồng (tăng 42.489 tỷ đồng so với 31/12/2010), thông qua 24.048 Tổ vay vốn với 638.136 thành viên.
Thông qua hoạt động Quỹ Hỗ trợ ND đã xây dựng được nhiều mô hình sản xuất, mô hình kinh tế tập thể hoạt động hiệu quả, tạo sức lan tỏa lớn, giúp cho nhiều cán bộ, hội viên nông dân học tập kinh nghiệm, cách làm, góp phần thúc đẩy phát triển các mô hình kinh tế tập thể trong nông nghiệp với các Dự án được đầu tư tiêu biểu: “Trồng và chăm sóc cam sành theo tiêu chuẩn VietGAP” tại Hà Giang; “Trồng và chăm sóc cam” tại Hòa Bình; “Chăn nuôi bò sinh sản” tại Sơn La; “Trồng và chăm sóc cây na dai” tại Lạng Sơn…

Nổi bật, một số tỉnh giúp cho nông dân liên kết với doanh nghiệp từ cung ứng vật tư đầu vào, đến kỹ thuật sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho nông dân, điển hình như: Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Tập đoàn Quế Lâm, Công ty Phân bón Bình Điền, Công ty Phân bón Tiến Nông, Công ty Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao, Công ty Đạm Phú Mỹ, các Nhà máy Chế biến chè, cà phê, lúa chất lượng cao…

Ngoài ra, các cấp Hội còn phối hợp với các cấp, các ngành tổ chức nhiều buổi Hội thảo, tọa đàm nhằm tìm giải pháp hỗ trợ vốn cho nông dân, giúp nông dân hiểu biết về kiến thức khởi nghiệp, về ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp, tư vấn pháp luật trợ giúp pháp lý, giúp nông dân giải quyết bài toán tiêu thụ nông sản, chấn chỉnh thị trường cung ứng vật tư nông nghiệp…

Xin ông cho độc giả biết, trong quá trình Hội ND tham gia củng cố và phát triển kinh tế tập thể, đã gặp phải những khó khăn, vướng mắc nào?

Trong những năm qua, khu vực kinh tế tập thể đã bước đầu thoát ra khỏi khủng hoảng, đã và đang khôi phục, phát triển. Nhưng sự khôi phục còn rất chậm, thực trạng đang tồn tại nhiều khó khăn, yếu kém. Bên cạnh đó lại bị tác động tâm lý không tốt của người nông dân đối với các HTX nông nghiệp trong nông thôn trước đây. Những yếu tố đó đã gây nhiều khó khăn, cản trở đối với nhận thức của cán bộ, hội viên nông dân trong việc củng cố và phát triển kinh tế tập thể. Cụ thể là:

Thứ nhất, phát triển các hình thức kinh tế tập thể theo chỉ tiêu, Nghị quyết của Hội nhất là HTX còn nhiều hạn chế do lúng túng trong tuyên truyền, hướng dẫn, tư vấn thành lập;

Thứ hai, khó khăn trong tổ chức hoạt động, thiếu cơ sở vật chất, thiếu vốn, thiếu kiến thức quản lý, sản xuất kinh doanh, khó tiêu thụ sản phẩm, hiệu quả mang lại không cao. Việc xây dựng, nhân rộng các mô hình kinh tế, trang trại, gia trại, tổ chức liên doanh, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chưa đáp ứng yêu cầu.

Thứ ba, hoạt động dịch vụ, hỗ trợ nông dân ở một số nơi còn yếu, chưa được quan tâm xây dựng thương hiệu, quảng bá xúc tiến thương mại, tiêu thụ nông sản hàng hóa cho nông dân.

Các hạn chế này cũng chính là hạn chế của Hội ND các cấp trong củng cố và phát triển kinh tế tập thể và thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

Thời gian tới,để phát triển các mô hình kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn trọng tâm là hợp tác xã một cách sâu, rộng và hiệu quả, Hội ND các cấp cần tập trung vào những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu nào, thưa ông?

Từ những khó khăn trên, theo tôi thời gian tới Hội ND các cấp cần tập trung: Đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức, hiểu biết của cán bộ, hội viên, nông dân về các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đối với thành phần kinh tế tập thể, lợi ích của việc tham gia các hình thức kinh tế tập thể. Từ đó vận động, hướng dẫn nông dân tích cực dồn điền, đổi thửa, tích tụ, tập trung ruộng đất, hình thành các tổ hợp tác, HTX và các hình thức liên doanh, liên kết khác trong nông nghiệp gắn với quy hoạch, xây dựng vùng nguyên liệu, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, theo hướng công nghiệp hóa nông nghiệp, giảm chi phí đầu vào, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị nông sản thực phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn sản phẩm xuất khẩu và nhu cầu của xã hội.

Chủ động liên kết với các doanh nghiệp trong và ngoài nước xây dựng HTX sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, an toàn thực phẩm theo chuỗi giá trị, theo hướng doanh nghiệp đầu tư hạ tầng, vốn, giống, tiến bộ khoa học, kỹ thuật, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, HTX làm đầu mối ký kết với doanh nghiệp, hướng dẫn nông dân tổ chức sản xuất theo quy trình kỹ thuật, bảo vệ lợi ích cho nông dân. Gắn xây dựng mô hình kinh tế tập thể với xây dựng chi Hội, tổ Hội nghề nghiệp.

Các cấp Hội chủ trì tập huấn, hướng dẫn nông dân trình tự, thủ tục thành lập các tổ hợp tác, HTX và hỗ trợ phát triển các tổ hợp tác thành HTX. Chủ động tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chính quyền địa phương để có chủ trương, biện pháp phát triển mô hình kinh tế tập thể gắn với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.

Trân trọng cảm ơn ông!

Thanh An (thực hiện)