Đằng sau ánh hào quang thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm, người trồng cam Cao Phong (Hoà Bình) không tiết lộ với bạn chi tiết về “bếp núc” đằng sau vườn cam ra sao. Nhưng họ biết rất rõ cần phải phục sức cho cây cam sau một mùa trĩu quả bằng món ăn đủ chất nhất cho chúng: phân bón Văn Điển.

Tỉnh Hòa Bình có gần 4.000 ha cam, nhiều nhất là huyện Cao Phong gần 3.000 ha cây có múi, chủ yếu là cây cam. Trong đó, 2/3 diện tích cam đang thời kỳ kinh doanh. Cây cam mỗi năm nuôi quả kéo dài từ 8 – 10 tháng tùy theo giống bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 11 hoặc 12 cho thu quả. Để có dinh dưỡng nuôi số lượng quả lớn trên cây, các bộ phận của cây đều hoạt động tích lũy dinh dưỡng vào thân cùng các bộ phận dự trữ ở quả, khi quả chín thu hoạch quả đi, cây cạn kiệt dinh dưỡng rất nhiều, thể hiện rõ nhất là rễ tơ và lá. Nếu không được nhanh chóng phục hồi sẽ ảnh hưởng lớn đến sự hấp thu dinh dưỡng dẫn đến giảm năng suất, cây sẽ già cỗi nhanh. Bởi vậy, nhà nông phải chăm bón ngay cho cây.

Hiểu được từng rễ tơ, vết cắt khi “vệ sinh” cho cây cam

Theo phân tích của kỹ sư Nguyễn Xuân Thự – nguyên cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Bình, một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm về hướng dẫn sử dụng phân bón, cây cam khá nhạy cảm. Khi đốn tỉa, chăm sóc, nhà nông cần phải chú ý từng chi tiết nhỏ.

– Đốn tỉa, tạo hình: Sau khi thu hái quả, công việc đốn tỉa, tạo hình cho cây cam phải được tiến hành ngay, cắt bỏ cành khô, cành bị sâu bệnh, cành tăm, cành vượt, cành xiên vào tán, cành mọc quá dày, cành quả yếu, tạo cho cây thông thoáng. Thời điểm cắt cành: Chọn ngày nắng râm, không nên cắt vào ngày mưa, tránh lây lan bệnh từ cây này sang cây khác qua vết cắt.

Khi cắt cành bỏ đi, phải cắt sát vào thân vết cắt phải nhẵn, không cắt cành quá dài sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây, những cành đã tỉa bỏ thu gom lại một chỗ rời tiêu hủy. Làm sạch cỏ dại xung quanh gốc theo hình chiếu tán lá, cỏ bên ngoài tán chỉ cần cắt ngắn nhằm mục đích giữ ẩm cho đất, tránh xói mòn, rửa trôi đối với các đồi dốc. Sau khi dọn cỏ dại, tiến hành quét vôi vào vết cắt và quét lên gốc giúp cây ngăn ngừa sự cư trú của sâu bệnh đặc biệt nấm phytophora (gây bệnh xì gôn, chảy nhựa, rệp hại cây).

– Bón phân và chăm sóc: Cam sau thu hái quả bộ rễ tơ bị lão hóa (già cỗi) khả năng hấp thụ nước và các chất dinh dưỡng giảm sút đến 60 – 70%. Tuy nhiên nếu cây ra rễ tơ mới thì sự hấp thu dinh dưỡng của cây rất khỏe. Các công trình khoa học đã kết luận: Loại bỏ bộ rễ tơ cũ già nua, để cây sinh ra rễ tơ mới là biện pháp thâm canh cam cho năng suất cao.

Thời gian sau thu quả cam ở Hòa Bình, cũng là thời kỳ mùa đông lạnh và khô. Đây cũng là giai đoạn tốt nhất để tạo bộ dễ tơ mới cho cam “ngủ đông”, giai đoạn cây cam phục hồi rễ tơ mới thường kéo dài 3 – 4 tháng, nhu cầu dinh dưỡng cho cây thời kỳ này cần thiết nhất là lân (P₂O₅). Chất lân kích thích bộ rễ tơ mới phát triển tái sinh nhanh, duy trì bộ lá sau thu hoạch. Chất đạm (N) và chất kali (K) giai đoạn này cần ít, chất vôi (CaO) và magie (MgO), CaO khử chua cho đất, khử độc tạo môi trường thuận lợi cho rễ tơ mới phát triển. Chất magie giúp cho bộ lá hồi phục sau thời kỳ nuôi quả. Chất silic (SiO₂) giúp cho bộ lá hình thành lớp cutin hạn chế mất nước trong mùa khô, các chất vi lượng rất cần thiết cho bộ rễ hấp thụ nuôi cây, nuôi quả vụ tiếp theo.

Nếu những nhu cầu dinh dưỡng của cây sau thu hái quả không được đáp ứng thì bộ rễ tơ mới tái sinh, phát triển chậm. Nếu bón phân mất cân đối dễ làm cho cây phát lộc sớm, giảm năng suất vụ tiếp theo, cây hồi phục chậm, già cỗi nhanh. Đặc biệt nếu bộ rễ tơ cũ vẫn tồn tại sẽ hấp thụ dinh dưỡng yếu.

Loại phân bón nào dùng tốt cho cam Hoà Bình sau thu hoạch quả?

Theo chia sẻ của kỹ sư Nguyễn Xuân Thự, bà con nông dân ở huyện Cao Phong và các địa phương khác của tỉnh Hòa Bình đã thành tập quán bón phân Văn Điển cho cây cam sau thu hoạch. Lý do của việc sử dụng phân bón Văn Điển, đơn giản là người dân đã có kết quả thuyết phục trên chính vườn cam của họ.

Các loại phân bón mà nhà nông Hoà Bình thường dùng:

Phân lân nung chảy Văn Điển có thành phần dinh dưỡng như sau: Lân dễ tiêu (P₂O₅) = 16%; chất vôi (CaO) = 30%; chất magie (MgO) = 15%; silic (SiO₂) = 24% và vi lượng: Bo = 0,02%; Zn = 0,02%; Fe = 0,4%; Cu = 0,01%; Co = 0,01%…

Phân đa yếu tố (ĐYT) NPK dùng bón cho cam sau thu quả phục hồi cây, phục hồi rễ tơ mới. Có hai loại thường được sử dụng:

ĐYT NPK 5.10.3 có các thành phần dinh dưỡng: N (đạm nguyên chất) =5%; P₂O₅ = 10%; K₂O = 3%; CaO = 15%; MgO = 9%; SiO₂ = 14% S = 2% và vi lượng B, Zn, Cu, Fe, Co, Mn…

ĐYT NPK 10.10.5 có các thành phần dinh dưỡng: N = 10%; P₂O₅ = 10%; K₂O = 5%; CaO = 16%; MgO = 8%; SiO₂ = 15% S = 3% và vi lượng B, Zn, Cu, Fe, Co, Mn…

Như vậy phân lân nung chảy Văn Điển và ĐYT NPK Văn Điển dùng bón sau thu hoạch cho cam có hàm lượng lân, vôi, silic, magie, vi lượng cao nhất. Đặc biệt chất lân hữu hiệu (P₂O₅) tan chậm cung cấp lân từ từ cho cây, khi rễ phát triển hấp thụ lân thì lân được hòa tan qua dịch chua của rễ tiết ra. Đối với đất đồi, đồi dốc trồng cam ở Hòa Bình, độ bền vững của lân Văn Điển cao nhất, cung ứng suốt cả vụ cho cây.

Cách sử dụng phân bón Văn Điển cho cây cam sau thu hoạch

Sau khi vệ sinh vườn cam, cắt tỉa, tạo tán tiến hành đào rãnh xung quanh hình chiếu tán cây, rộng 20 – 25cm, sâu 5 – 10cm, nhà nông nên đưa toàn bộ đất đào rãnh lên mặt đất, cắt hết lớp rễ tơ cũ phơi đất 1 – 2 ngày, sau đó dùng các lại phân: Phân hữu cơ hoai mục (15 – 25 kg/gốc) cộng với lân nung chảy Văn Điển (2 – 4 kg) và phân ĐYT NPK 10.10.5 (2 – 3 kg/gốc). Có thể thay thế phân ĐYT NPK 10.10.5 bằng ĐYT 5.10.3 với khối lượng 3 – 4 kg/ gốc.

Đối với cam dưới 10 năm tuổi, nhà nông bón mức thấp; cam trên 10 năm bón mức cao trộn đều các loại phân trên với lớp đất đào ở rãnh đưa lên sau đó đưa hỗn hợp xuống rãnh, lấp đất đầy 2/3 rãnh, phần rãnh còn lại chờ bón thúc sau này, sử dụng tàn dư thực vật, cây phân xanh, rơm rạ, tủ gốc giữ ẩm.

Phân bón Văn Điển, nhất là phân lân Văn Điển là loại phân lân đa yếu tố khoáng thiên nhiên, thân thiện môi trường chậm tan trong nước, tan hết trong dịch chua của rễ cây tiết ra khi hấp thụ, nên cây cam cần đến đâu lấy đến đó. Cây lấy chưa  hết, phân nằm dự trữ trong đất tiếp tục cung cấp khi cây có nhu cầu. Vì vậy bón phân Văn Điển duy trì bộ lá cam bền, tuổi thọ lá cao. Rễ tơ mới tạo sức mạnh, cây khỏe. Khi bón kết hợp với phân đa yếu tố NPK Văn Điển thì cây hoàn toàn no đủ 13 loại chất dinh dưỡng. Khi có mưa xuân thì tiết ẩm dần sẽ kích thích cây phân hóa mầm hoa, tạo điều kiện tốt cho cây sai hoa, đậu quả cao.

Điều lưu ý với các nhà vườn trồng cam là: Sau khi bón phân Văn Điển, tuyệt đối không tưới nước mà để cho sự tiếp xúc giữa các hạt đất với phân từ từ, có thời gian cho cây nghỉ qua đông, có thời gian tái sinh rễ tơ mới. Nếu tưới nước ngay cây sẽ phát lộc sớm dinh dưỡng tập trung nuôi cành lá lộc dẫn đến ít  hoa, ít quả, giảm năng suất.

Việt Hà – Nam Phong