
Thành Điện Hải: Đôi điều trăn trở
Thành Điện Hải là nơi ghi dấu buổi đầu nhân dân xứ Quảng (Quảng Nam), dưới sự chỉ đạo của vua Tự Đức, mà trực tiếp là danh tướng Nguyễn Tri Phương, tiến hành chống quân xâm lược Pháp – Tây Ban Nha trong cuộc chiến tranh Mậu Ngọ (1858-1860).
Đã 160 năm trôi qua, thành Điện Hải vẫn còn đó, như muốn nhắc nhở với các thế hệ hôm nay rằng: kẻ thù mà đến nước ta từ phía biển thì thường là rất mạnh và đừng bao giờ quên hun đúc hào khí yêu nước, tinh thần chống ngoại xâm của cha ông…
Bảo vật quốc gia
Thành Điện Hải, còn gọi là đồn Điện Hải, được khởi công xây dựng vào năm Gia Long thứ 12 (năm 1813), nằm ở tả ngạn sông Hàn. Đến năm Minh Mạng thứ 4 (1823) đồn Điện Hải được dời vào bên trong đất liền, được xây bằng gạch trên một gò đất cao và đến năm Minh Mạng thứ 15 (1835) được đổi tên là thành Điện Hải. Đây là thành được xây theo đề án thiết kế kiểu Vauban, hình vuông, một loại thành phòng ngự rất tốt. Bên trong thành có hành cung, kỳ đài, các cơ sở chứa lương thực, đạn dược và được trang bị 30 ụ súng đại bác cỡ lớn. Còn nhớ, các năm 2005, 2007 và 2008, Đà Nẵng phát hiện nhiều khẩu súng thần công tại chân thành Điện Hải – đây là những hiện vật độc đáo, để hình thành nên bộ sưu tập súng thần công thành Điện Hải – trở thành bảo vật quốc gia như chúng ta biết hiện nay.

Năm 1998, khi làm luận án thạc sĩ Sử học, tôi đã nhiều lần khảo sát thành Điện Hải và đọc nhiều tài liệu lưu trữ quý giá của ta và Tây về thành này, nhất là về những khẩu thần công. Nhật ký hành quân của một viên sĩ quan Pháp trong cuộc xâm lược Đà Nẵng lúc bấy giờ, chép rằng: “Pháo đài phía Tây (tức thành Điện Hải) và các công sự khác được sửa chữa lại khá hoàn hảo. Pháo đài này từng được trang bị đại bác bằng đồng, đặt trên giá súng cao. Trang bị pháo binh của họ rất hoàn chỉnh và tốt hơn nhiều so với những gì tôi thấy ở Trung Hoa. Pháo đài phía Tây gồm một xưởng pháo binh lục chiến, những đại bác bằng đồng cỡ 6 và 9, giá súng đặt trên những bánh xe cao, rất phù hợp với đường sá gồ ghề của xứ này”…
Những khẩu thần công ở thành Điện Hải rất đặc biệt và độc đáo hơn cả ở nước ta (khác với cửu vị thần công tại Huế), bởi chúng được dùng trực tiếp để tấn công liên quân Pháp – Tây Ban Nha tấn công vào Đà Nẵng năm 1858. Rigault de Genouilly – viên tướng Pháp chỉ huy cuộc xâm lược này, đã xem những khẩu thần công của thành Điện Hải là “vũ khí đẹp nhất của vùng Viễn Đông”. Vì vậy, ngay khi chiếm được thành Điện Hải, việc đầu tiên Rigault de Genouilly làm là: “chọn 2 khẩu đại bác bằng đồng rất đẹp để dâng lên nữ hoàng Tây Ban Nha và vua Pháp!”. Bộ sưu tập súng thần công thành Điện Hải được xem là bảo vật của quốc gia là nhờ tính riêng có này…

Thành cao, hào sâu một thuở oai hùng
Trước đây ít lâu, trong hội thảo về danh tướng Nguyễn Tri Phương do Hội Sử học Đà Nẵng tổ chức, tôi từng kiến nghị rằng: Có thể nơi khác chưa đặt tên đường vua Tự Đức song Đà Nẵng thì cần phải đặt, để ghi dấu công ơn của ông – với vai trò người chỉ huy tối cao trong cuộc chiến tranh Mậu Ngọ – 1858 (trước năm 1975, Đà Nẵng đã có tên đường Tự Đức).
Ngày 25.12.2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2082/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt cho Di tích lịch sử Thành Điện Hải (quận Hải Châu, TP.Đà Nẵng).
Trao đổi với tôi, ông Huỳnh Hùng – Giám đốc Sở VH-TT TP.Đà Nẵng cho rằng: “Trong cuộc chiến 1858, lâu nay thường nói là quân dân ta hy sinh thôi, điều đó đúng nhưng chưa đủ, phải có người chỉ huy cuộc chiến. Đọc lịch sử cho ta thấy vua Tự Đức đã điều binh, khiển tướng, đưa đến đây những vũ khí tốt nhất của triều Nguyễn lúc đó để chống giặc, danh tướng Nguyễn Tri Phương cũng được vua Tự Đức điều vào chiến trường Đà Nẵng. Vua Tự Đức cũng có nhiều chỉ dụ như “ai có công sẽ được thưởng, ai thấy giặc mà chạy thì xử phạt, có khi là chém trước tâu sau”. Tài liệu lịch sử cho thấy, chính vua Tự Đức huy động “sức dân Quảng Nam” đan sọt, chặn dòng chảy sông Vĩnh Điện để ngăn thuyền tam bản của Tây dương tiến sâu vào tỉnh thành La Qua ở Vĩnh Điện. Chính ông đã miễn thuế cho dân binh Quảng Nam vì có công đánh giặc Tây dương, ông cũng ban chiếu cho quy tập các nghĩa sĩ hy sinh trong cuộc chiến tranh Mậu Ngọ vào hai nghĩa trủng Phước Ninh và Hòa Vang – đây là những nghĩa trang liệt sĩ đầu tiên của nước ta vậy. Ngoài ra, ông còn cho di dân vùng chiến sự Đà Nẵng vào các tỉnh miền Nam, sai chở gạo thóc để cứu trợ dân Quảng Nam tham gia đánh giặc… Nếu ghi nhận thành Điện Hải là di tích quốc gia đặc biệt, ghi nhận máu xương cha ông ta từng thấm đẫm chân thành Điện Hải, ghi nhận vai trò của danh tướng Nguyễn Tri Phương song lại quên vai trò của vua Tự Đức quả là một điều đáng tiếc.
Còn một điều mà đến nay vẫn như một thách đố có tính lịch sử rằng, thành Điện Hải có mấy cửa? Nhiều tài liệu của phương Tây thì cho rằng 2 cửa, trong khi các chính sử như Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ và Đại Nam nhất thống chí đều ghi rõ thành này có 3 cửa. Thực tế hiện nay cũng như các sơ đồ được thiết lập bởi người Pháp năm 1888, đều cho thấy thành Điện Hải có 2 cửa ở phía Nam và phía Đông. Theo tôi, dù sao thì thành Điện Hải phải cần được nhìn nhận dưới hai góc độ: di tích lịch sử và kiến trúc quốc gia đặc biệt (với tư cách là di sản văn hóa – tài sản văn hóa – sản phẩm văn hóa) và là loại tài nguyên du lịch đặc thù có tiềm năng lớn góp phần thúc đẩy phát triển du lịch bền vững cho xứ Quảng nói chung, nếu ta biết kết hợp giữa văn hóa với kinh tế du lịch.
Anh Rô (QN)
-
Tân Châu triển khai nhiều giải pháp trong xây dựng nông thôn mới
-
Đừng để quả sầu riêng thành nỗi sầu chung
-
Thúc đẩy phong trào sản xuất kinh doanh giỏi, hỗ trợ nông dân làm giàu, tích cực tham gia xây dựng nông thôn mới
-
Còn nhiều thách thức khi áp dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp
- Bột sắn dây Nhuận Trạch sản phẩm đạt OCOP 3 sao của Hòa Bình
- Lâm Thao xây dựng nông thôn mới với phương châm "dễ làm trước, khó làm sau"
- Hà Giang: Mùa thu hoạch mật ong bạc hà níu chân du khách
- Nghệ An vun đắp tinh hoa nông thôn mới
- Huyện Ân Thi phát triển kinh tế Hợp tác xã phát huy thế mạnh các sản phẩm OCOP
- Châu Đốc tiếp tục giữ vững, nâng chất để đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và nông thôn mới kiểu mẫu
- Làng nghề truyền thống tạc tượng Sơn Đồng mở hội
-
Thủ tướng Chính phủ dự và phát biểu chỉ đạo Hội nghị công bố Quy hoạch và Xúc tiến đầu tư tỉnh Cà Mau(Tapchinongthonmoi.vn) Ngày 9/12, tại tỉnh Cà Mau, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự và phát biểu chỉ đạo Hội nghị công bố Quy hoạch và Xúc tiến đầu tư tỉnh Cà Mau thời kỳ 2021- 2030, tầm nhìn đến 2050.
-
Thúc đẩy đồng quản lý vì ngành Thủy sản bền vững và có trách nhiệm(Tapchinongthonmoi.vn) Ngày 8/12, tại tỉnh Khánh Hoà, Bộ Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) phối hợp với UBND tỉnh Khánh Hoà tổ chức đối thoại giữa Bộ trưởng Lê Minh Hoan với cộng đồng ngư dân và các hội đoàn thủy sản, nghề cá với chủ đề “Thúc đẩy đồng quản lý vì ngành Thủy sản bền vững và có trách nhiệm”.
-
Đồng Tháp tổ chức Festival Hoa - Kiểng Sa Đéc với chủ đề "Tình đất - Tình hoa"(Tapchinongthonmoi.vn) Ngày 8/12, tại tỉnh Đồng Tháp, UBND tỉnh Đồng Tháp tổ chức Họp báo cung cấp thông tin Festival Hoa - Kiểng Sa Đéc lần thứ I năm 2023 với chủ đề "Tình đất - Tình hoa".
-
Nông dân tỉnh Bắc Kạn phấn khởi khi giá dong riềng tăng mạnh(Tapchinongthonmoi.vn) - Trong cơ cấu ngành Nông nghiệp tỉnh Bắc Kạn cây dong riềng là giống cây trồng chủ lực, năm 2023 giá thu mua củ dong riêng cao 2.200-2.500 đồng/kg những người trồng dong riềng đang rất phấn khởi.
-
Tân Châu triển khai nhiều giải pháp trong xây dựng nông thôn mới(Tapchinongthonmoi.vn) Lãnh đạo TX. Tân Châu (An Giang) luôn chú trọng công tác tuyên truyền về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã tạo sự chuyển biến và lan tỏa sâu rộng trong dân; vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới từng bước được xác định, ngày càng có nhiều người dân tham gia đóng góp tiền của, công sức, đất đai cùng chung sức xây dựng nông thôn mới.
-
Liên kết sản xuất và tiêu thụ giúp nông sản rộng đường vào siêu thị(Tapchinongthonmoi.vn) - Với quy trình sản xuất rau an toàn cho hơn 40 chủng loại rau quả các loại theo tiêu chuẩn VietGAP thì Hợp tác xã (HTX) rau an toàn Tân Đông đã ký hợp đồng và bao tiêu sản phẩm cho tất cả các thành viên đến hệ thống phân phối như Sài Gòn CO.op mart, hệ thống Bách Hoá Xanh… giúp thành viên an tâm sản xuất và đồng hành cùng HTX phát triển.
-
Hoàn thành việc xây dựng Đề án Vị trí Việc làm trước ngày 31/3/2024Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang yêu cầu các bộ, ngành phối hợp với Bộ Nội vụ giải quyết những vướng mắc, tồn tại để hoàn thành việc xây dựng Đề án Vị trí Việc làm trước ngày 31/3/2024.
-
Kiểm soát tốt dịch bệnh, bảo đảm nguồn cung thực phẩm(Tapchinongthonmoi.vn) - Để ngăn chặn triệt để, chấm dứt tình trạng nhập lậu, vận chuyển trái phép động vật, sản phẩm động vật, kiểm soát tốt các loại dịch bệnh động vật, Thủ tướng Chính phủ vừa có Chỉ thị 29/CT-TTg ngày 6/12/2023 về việc ngăn chặn nhập lậu, vận chuyển trái phép động vật, sản phẩm động vật; kiểm soát tốt dịch bệnh, phát triển chăn nuôi bền vững, bảo đảm nguồn cung thực phẩm.
-
Hiệu quả từ Dự án "Nhân rộng mô hình sinh kế bền vững từ phát triển cây Mét theo chuỗi giá trị”(Tapchinongthonmoi.vn) Sau thời gian thực hiện dự án "Nhân rộng mô hình sinh kế bền vững từ phát triển cây Mét theo chuỗi giá trị để giảm áp lực lên đa dạng sinh thái (ĐDSH) và chức năng hệ sinh thái rừng” tại 2 xã vùng đệm Tam Hợp, Tam Quang (huyện Tương Dương – Nghệ An) do Quỹ Môi trường toàn cầu tài trợ, Hội Nông dân huyện Tương Dương là đơn vị chủ trì đã góp phần tạo sinh kế cho người dân đồng bào dân thiểu số, là yếu tố rất quan trọng để giúp người dân vươn lên thoát nghèo.
-
Bạc Liêu chủ động ứng phó với tình hình hạn hán và xâm nhập mặnChiều ngày 6/12 tại tỉnh Bạc Liêu, UBND tỉnh tổ chức Hội nghị triển khai kế hoạch sản xuất nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu hạn hán, xâm nhập mặn vụ mùa 2023 - 2024.
-
1 "Các bước phát triển của TH Group tại Kaluga là kinh nghiệm quý báu trong quan hệ hợp tác Nga - Việt"
-
2 Khai mạc Lễ hội thiết kế sáng tạo làng nghề thủ công mỹ nghệ Sơn Đồng năm 2023
-
3 Nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi tốt nhất Việt Nam 2023: Bò sữa có cả thực đơn ăn kiêng, sắp sinh, sau sinh,…
-
4 Thanh Hóa: Xưởng chế biến dăm gỗ hoạt động không phép, nhiều sai phạm sao vẫn tồn tại
-
5 Cán bộ, đoàn viên, người lao động thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội XIII Công đoàn Việt Nam