Bài 2: Cồng chiêng H’rê – âm thanh của niềm vui không tên
Mặc dù không tránh khỏi những ảnh hưởng từ văn hoá các dân tộc khác tại Tây Nguyên nhưng theo ghi nhận của Tiến sĩ Tiến sĩ Shine Toshihika, điệu đánh cồng chiêng của cộng đồng H’rê vẫn giữ đặc điểm rất riêng biệt, những bài đánh không có tên và tuỳ thuộc vào tâm trạng, ngẫu hứng bất chợt của nghệ nhân.
Tiếng chiêng – tiếng lòng ngẫu hứng của từng nghệ nhân
Theo nữ nghệ nhân dân gian Y Đáy, từ nhỏ bà đã được nghe và nhớ lại từng điệu nhạc của do những “kraq plei” (già làng – tiếng của người H’rê)” đi trước trình diễn vào những lúc họ vui vẻ. Khi nghe họ đánh và bà chỉ ghi nhớ và đánh theo (tăng đeh bây kraq vi tuih kiah neh), “Nghe họ đánh thì mình cũng đánh theo (vi haq tuỉh pênh hiq tuih tiaq dch dhiq)”, “không có ai chỉ (uh i ka pô patê)”… Cũng theo Y Đáy, người đánh cồng chiêng chính của cộng đồng H’rê phải biết đánh 5 chiêng cùng một lúc có tên gọi là bộ 5 chiếc: 2 op, l lanenh, 1 riri, 1 pla. Người đánh bộ chiêng chiêng chính này bằng dùi (tamoh), không phải đánh bằng tay không (ti dhcchq).
Là nữ nghệ nhân nổi tiếng khắp các buôn làng cộng đồng H’rê nhưng Y Đáy khẳng định bà không biết tên của nhạc chính mình là gì. Có thể trong mỗi nghệ nhân người H’rê mỗi bài, mỗi điệu là một tâm trạng khác nhau của người đánh, họ không đặt để cho bài chính của mình. Đơn giản chỉ ngẫu hứng cùng hòa nhịp và đánh.
Theo ghi chép của Tiến sĩ Shine Toshihika, nhạc cồng chiêng cộng đồng H’rê không phụ thuộc vào bất kỳ một quy luật nào mà khi ngẫu hứng, các nghệ nhân lại đánh lên một điệu thành bài. Tùy theo tâm trạng và dịp đánh mà các nghệ nhân lại có những bản nhạc hòa tấu chính vui hay buồn, rộn ràng da diết hay nhẹ nhàng du dương…
Giai điệu không tên của núi rừng
Như đã trình bày ở bài viết trước, trong văn hoá của nhiều dân tộc Tây Nguyên khác, nữ giới không được đánh chiêng, chẳng hạn như dân tộc Bahnar. J’rai… nhưng với cộng đồng H’rê thì hoàn toàn ngược lại. Trong mỗi dịp tucq chinh (đánh chiêng) thì sự khéo léo của đàn bà luôn được tận dụng hết mình. Phụ nữ dân tộc HRê là đối tượng đánh hay và giỏi hơn nam giới. Như truyền thống thì bộ chiêng của người HRê thường rất nhiều chiếc, các nghệ nhân có thể ngồi quây quần để vừa đánh vừa hát những bài dân gian (klêu), trong số đó thì nữ giới là phần nhiều, nam giới đôi khi chỉ đánh những chiếc chiêng có kích cỡ lớn và trọng lượng nặng hơn.
Ông A Rửa, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum (sinh năm 1959) cũng là nghệ nhân đánh gon (chiêng gòn), loại chiêng lớn được treo lên khi trình diễn. Theo nghệ nhân A Rửa, cộng đồng H’rê đánh cồng chiêng theo ngẫu hứng nên ông cũng không thuộc một bài nào cả nhưng với ông, chiêng gon có nhiệm vụ chuyển tải âm thanh của núi rừng và là tiếng đệm theo điệu bài chiêng của người phụ nữ H’rê đang đánh bộ 5 chiếc.
Ông cho biết: “Không có thầy nào chỉ hay dạy cho cách đánh chiêng cả. Mình chỉ nghe rồi nhớ lại điệu thôi và đánh theo.”.
Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên là một di sản văn hóa thế giới phi vật thế mà được Cơ quan Giáo dục & Khoa học Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận vào ngày 15 tháng 11 năm 2005. Khác với không gian đánh cồng chiêng, đa số dân tộc Tây Nguyên đánh chủ yếu là lúc tang lễ – nói cách khác thì nhạc cồng chiêng là nhạc tang lễ nhưng không phải nhạc buồn.
Mặc dù cộng đồng H’rê không đánh cồng chiêng trong tang lễ như các dân tộc khác mà chỉ là thời khắc ngẫu hứng của nghệ nhân nhằm giảm nhẹ buồn đau, vui tươi trước vụ sản xuất mới…
(còn tiếp)
Thanh Luận
-
Tất bật nghề hấp cá, phơi khô ở Quảng Trị -
Huyện Mù Căng Chải phát động Lễ trồng cây Xuân Giáp Thìn 2024 -
Quảng Bình: Độc đáo tục lấy lửa đêm 30 Tết ở làng bích họa -
Làng hoa đào Nhật Tân những ngày giáp Tết Giáp Thìn
- Kỷ niệm 70 năm thành lập Đảng bộ huyện Mường Chà
- Nông dân Hà Giang làm giàu từ cây Giang
- Nâng cao kỹ năng chuyển đổi số cho Tổ công nghệ số cộng đồng ở Hải Dương
- Sắc màu chợ phiên vùng cao ngày giáp Tết
- Sen quê Bác - Tạo cảnh quan đẹp và mang lại giá trị kinh tế cao
- Người đam mê giữ hồn cho rừng U Minh Hạ
- Làng đá chống phỉ - di tích trăm năm nơi biên ải
-
Những khởi sắc của Du lịch Cửa Lò năm 2024(Tapchinongthonmoi.vn) - Kết cấu hạ tầng đồng bộ, khu vui chơi quy mô, nhiều điểm check in, phố đêm ẩm thực.., sẽ để lại ấn tượng đậm nét cho du khách khi đến tham quan, nghỉ dưỡng tại Cửa Lò (Nghệ An).
-
Hà Tĩnh: Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của Quỹ Hỗ trợ nông dân(Tapchinongthonmoi.vn) - Nhằm phát huy nguồn vốn hiệu quả, sử dụng đúng mục đích, Hội Nông dân Hà Tĩnh (HND) đã ban hành kế hoạch 24 ngày 13/3/2024 về việc giám sát hoạt động của Quỹ Hỗ trợ nông dân (HTND) nhằm kịp thời phát hiện những yếu kém, tồn tại để hạn chế xảy ra rủi ro.
-
Ninh Bình: Hội Nông dân tập huấn xử lý rác thải thành phân bón(Tapchinongthonmoi.vn) - Ngày 27/3 tại Thị trấn Yên Ninh (huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình), Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình đã tổ chức hội nghị truyền thông Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân xử lý rác thải tại Việt Nam, góp phần vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính của cộng đồng quốc tế” cho 70 cán bộ, hội viên nông dân trên địa bàn thị trấn.
-
Chủ tịch Quốc hội: Nâng cao chất lượng đại biểu, Đoàn đại biểu Quốc hộiChủ tịch Quốc hội đề nghị các Đoàn đại biểu Quốc hội, các đại biểu Quốc hội phát huy những kết quả đã đạt được, tiếp tục mở rộng, tăng thêm khối lượng công việc, nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động.
-
Xuất siêu nông lâm thủy sản tăng gần gấp 2 lần trong quý đầu nămBa tháng đầu năm nay, tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản ước đạt 13,53 tỷ USD, tăng 21,8% so với cùng kỳ năm ngoái; giá trị xuất siêu đạt 3,36 tỷ USD, tăng 96,5%.
-
Phối hợp để phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp(Tapchinongthonmoi.vn) - Phát triển nông nghiệp bền vững theo hướng hiện đại là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Điều này đã được cụ thể hóa tại Nghị quyết 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Quyết định 150/QĐ-TTg ngày 28/1/2021 về phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
-
Tây Ninh: Lần đầu tiên tổ chức bắn pháo hoa kết hợp màn trình diễn nghệ thuật với công nghệ 3D mapping(Tapchinongthonmoi.vn) Hướng đến Kỷ niệm 49 năm ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, tỉnh Tây Ninh sẽ tổ chức chương trình nghệ thuật quy mô với màn trình diễn 3D mapping (sự kết hợp giữa 3D và công nghệ làm phim) và pháo hoa tầm cao kéo dài 15 phút tại quảng trường ga đi cáp treo núi Bà Đen.
-
Nghệ An bàn giao sản phẩm khoa học công nghệ đặt hàng từ hoạt động kết nối cung - cầu cho Nhật Bản(Tapchinongthonmoi.vn) - Diện tích trồng mía trên địa bàn tỉnh Nghệ An năm 2023 ước tỉnh khoảng 24.000ha, năng suất trung bình 720 tạ/ha. Do đó, việc tận dụng lượng lớn phụ phẩm sau sản xuất từ cây mía để chế biến thành thức ăn cho gia súc có ý nghĩa rất lớn cả về kinh tế lẫn môi trường.
-
Khai mạc Triển lãm Livestock Vietnam 2024(Tapchinongthonmoi.vn) Ngày 27/3, tại TP. Hồ Chí Minh đã diễn ra Lễ khai mạc Triển lãm Livestock Vietnam 2024 và Hội thảo quốc tế chuyên ngành chăn nuôi, thức ăn, sức khoẻ vật nuôi, sản xuất sữa và chế biến thịt tại Việt Nam.
-
PVFCCo: 21 năm vững bước, không ngừng bổ sung động lực mới cho phát triển bền vững21 năm trước (28/3/2003), Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo) - tiền thân là Công ty Phân đạm và Hóa chất Dầu khí được thành lập với nhiệm vụ tiếp nhận Nhà máy Đạm Phú Mỹ - nhà máy đầu tiên tại Việt Nam sản xuất phân đạm từ nguồn khí tự nhiên với công suất tương đương gần 50% nhu cầu phân đạm trong nước khi đó.
-
1 Nông dân huyện Thống Nhất có nhiều cơ hội vay vốn phát triển sản xuất trong năm 2024 -
2 Nam Định: Tổ chức Festival vinh danh phở -
3 Gia Lộc: Hội tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ nông dân -
4 Thái Nguyên: Tích cực kết nối cung cầu nông sản -
5 Hội Nông dân huyện Thống Nhất hỗ trợ nông dân tìm đầu ra cho nông sản